Sector Sloten

Fort bij Vijfhuizen

Locatie:

Het fort ligt in de Haarlemmermeerpolder en is deel van de Geniedijk door die polder. Er zijn twee voorstellingen bij dit fort: Voorstelling bij Vijfhuizen en Voorpositie bij Cruquius. Aan de keelzijde liep de spoorweg Aalsmeer - Haarlem met een brug over de Ringvaart naar buiten de hoofdverdedigingslijn. Deze spoorweg moest recht op het fort aanlopen.

Doel:

"Afsluiting en verdediging van het acces, gevormd door de ringvaart van de Haarlemmermeerpolder met de daarlangs loopende ringdijk en kade, den Spieringweg en langs de Westrand van de Hm.polder droogblijvende strook."

Bezetting:

295 (1899), 295 (1913), 304 (1920)
Zie Kanonnier Couenberg, Soldaat Duijn en Polderwerker Verhoeven.

Bewapening:

Zie Opgave der Bewapening 1910.

Historie:

Zie Historische kalender.

Omschrijving:

Type A, onversterkt beton met een groot frontgebouw en grote vleugels. Het is een van de twee oudste voltooide betonnen forten van de Stelling (de andere is het Fort bij Veldhuis). Het fort heeft een dubbele gracht met een uitzonderlijke hevel daaraan.
Een unieke ijzeren bergloods bevindt zich aan de keelzijde van het fort. Zowel de woningen uit 1890 en 1911 zijn nog aanwezig, de opzichterskeet uit 1890 is in 1911 gesloopt.
De sleutelkast van dit fort bevindt zich in Fort aan Den Ham.
Door het redelijk brede gebied langs de ringdijk dat droog zou blijven bij inundatie is er een opnamestelling gerealiseerd met een Voorstelling bij Vijfhuizen en Voorpositie bij Cruquius.

In lokaal 12 staat deze tekst op de muur geschreven:
"Die drinkt Bederft
Die niet drinkt Sterft:
Daarom is't beter gedronken en Bedorven
Dan NIET gedronken en Gestorven."

Het fort was de proeftuin voor de oorspronkelijke beplanting. Mede daarom was achter het fort de Militaire Boomkwekerij gevestigd.

Het is waarschijnlijk dat dit fort op last van de Minister van Defensie d.d. 16 November 1939 is ingericht voor de zogenoemde dislocatie van staatshoofd en regering.

De Duitse bezetter heeft op het linker terreplein waarschijnlijk een nog aanwezige Bettung fuer 5cm Kampfwagenkanone (KwK) geplaatst.

Van na 1945 tot 1989? was het fort een mobilisatiecomplex ziekenautocompagnie en/of luchtafweer (tot 1964?). Voor de luchtafweer was het rollend materieel en luchtafweer op het fort en het terrein bij de bergloods opgeslagen. De autowasplaats (inmiddels gesloopt) is uit dezelfde periode. Zie ook Koudenhorn Kazerne.
Aansluitend werden explosieven opgeslagen door Bureau Voorbereidingen Voorzieningen aan Kunstwerken van de Landmacht.

Gedurende de Zesdaagse Oorlog in Israël (5 t.e.m. 11 juni 1967) werd oud luchtafweergeschut op het Fort bij Vijfhuizen en het vm. Sectorpark Halfweg, afdeling Materieel verzameld. 's Nachts werd het per vliegtuig vanaf Schiphol naar Israël gevlogen.

Binnen de Stelling hebben metalen loodsen gestaan op de volgende forten:

• Fort benoorden Purmerend
• Fort aan de Middenweg
• Fort aan de Jisperweg
• Fort bij Hoofddorp

Op en bij de Legerplaats bij Harskamp stonden vijf metalen loodsen van een soortgelijk type als de bergloods. Deze loodsen werden rond 1899 gebouwd als opslagruimte voor munitie en als werkplaats/opslagruimte hoofdzakelijk voor schietschijven. Ze stonden op de Oosterheide (2), op de Noorderheide (1) en op de legerplaats Harskamp zelf (2).
Een van de loodsen op de Oosterheide was nog aanwezig en tot circa 1980 in gebruik als schijvenloods en remise voor een acculocomotief met een schietdoel op smalspoor, het zogenoemde rijdend doel. In 2003 is deze loods overgebracht naar het smalspoor-museum in het Museumpark Harskamp.

Tussen 2006 en 2008 zijn grafstenen toegevoegd aan het kunstwerk 'Sluipweg' van Hans van Houwelingen. Uit onderzoek is gebleken dat een aantal grafstenen van mannen zijn geweest die tijdens de mobilisatie op de Stelling hebben gediend. Het betreft Korporaal Abcouwer, Soldaat Jonker, Korporaal Lüsschen, Sergeant Oostwouder en Soldaat? Van der Valk.

Omgeving:

De situatie rond het fort is praktisch ongewijzigd. Ten oosten van het fort, de Geniedijk en de oude spoorbaan is een aquaduct en viaduct voor een vrije busbaan.

Eigenaar:

Stichting Kunstfort bij Vijfhuizen

Gebruiker:

idem en restaurant

Gebruik:

Kunstenaars ateliers en woningen

Monument status:

Provinciaal Monument Noord-Holland; Lijst van Werelderfgoed UNESCO