Mensen

Kunstschilder Cleve

Naam voluit:

Hugo Ludwig Richard Cleve (Richard)

Geboren:

17 augustus 1860, Lekow (Duitsland)

Overleden:

11 april 1936, Vaassen (Gelderland)

Levensloop:

Louis Hugo Richard Cleve werd op 17 augustus 1860 geboren op Schloss Lekow in Pommeren (nu Lekowo, Polen) als zevende zoon van Konrad Karl Gerhard (Carl) Cleve en Julie von Wedemeyer.

Na zijn basis- en vervolgopleiding werd Richard eenjarig vrijwilliger in het Pruisische leger en verkreeg de rang van reserve-officier.
Jongemannen uit de hogere standen vervulden op deze manier hun korte dienstplicht van een jaar. Doordat ze zelf hun levensonderhoud en uitrusting moesten betalen, waren arme jongemannen hiervan uitgesloten.

Daarop volgde hij een rechtenstudie in Berlijn, die hij afsloot met een doctoraal examen. Zijn belangstelling ging vooral uit naar kunst en cultuur en daarom bekwaamde hij zich in de schilderkunst en begon te handelen in antiek.
Vanwege de interesse in kunst vertrok hij in 1887 naar de schilderskolonie rondom hotel Spaander in Volendam. Aan het einde van de negentiende eeuw (ca. 1890-1900) woonde hij in Velsen. Hij woonde, reisde, en mogelijk schilderde, in het gebied waar de eerste forten van de Stelling van Amsterdam werden voltooid.

Op 27 maart 1897 stelde de Chef van de Generale Staf Arthur Kool een conceptbrief op over "Verdenking van Spionneering" door Richard. Hij woonde toen in bij een heer Van der Spiegel in of bij Velsen.
Een anonieme bron verdacht Richard omdat hij "Duitsch reserve-officier" was en als kunstschilder "slechts wat kladderen" kan. Bovendien verzond hij brieven van "soms het groote dienstformaat" naar zijn moeder.
Kool wilde een huiszoeking en nader onderzoek maar bij voorkeur "hem te heeter daad te betrappen op het maken van aantekeningen van militairen aard in de nabijheid van een verdedigingswerk". Hij was zich echter bewust van de geringe bewijzen en de beperkte wettelijke mogelijkheden in vredestijd.
Het is niet bekend of de conceptbrief daadwerkelijk is verzonden maar tot een rechtszaak heeft het zeker niet geleid. Vermoedelijk heeft Richard nooit geweten van de verdenking tegen hem.
Deze verdachtmaking is vooral een vroeg voorbeeld van 'spionitis', die vooral tijdens de Eerste Wereldoorlog hoogtij zou vieren, en wordt onterecht met Richard geassocieerd.

Op 3 juni 1900 trouwde Richard met Frida Alma Fernande Mollard (*4-3-1873 Berlijn D.).
Kort na het huwelijk lieten ze door architect Hans Grisebach een huis in Berlijn bouwen. De Nederlandse ornamenten getuigen nog steeds van Richard's liefde voor Nederland.

Delftse tegels in het Berlijnse huis van Richard Cleve.

Ze zochten een tweede woning in Nederland en kochten in 1906 Kasteel Cannenburch in Vaassen. Aanvankelijk gebruikten ze het als zomerwoning. Later
werd het kasteel uitgebaat als hotel-restaurant en woonde het echtpaar in het koetshuis.

Schilderij door Richard Cleve van de kerk aan de Lingerzijde in Edam.

Richard stierf onverwacht op 11 april 1936 en werd begraven op de Algemene Begraafplaats in Vaassen waar zijn graf anno 2016 nog aanwezig is. Er is maar een klein aantal schilderijen van hem bekend, waarschijnlijk omdat hij niet signeerde.

Meteen na de bevrijding in 1945 werd kasteel Cannenburch geconfisqueerd als Duits bezit. Het gezin Cleve was nooit pro-nazi geweest maar had de Duitse nationaliteit behouden en Frida kon onvoldoende aantonen de geallieerde zaak gediend te hebben.
In 1951 werd het kasteel voor een symbolisch bedrag verkocht aan de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen.

Zijn vrouw Frida overleed op 12 december 1958 in Berlijn en werd bijgezet in het nog aanwezige Mollard-familiegraf op het Dreifaltigkeitsfriedhof II in Berlijn (D.).

Bron:

Nationaal Archief en Willy Smit-Buit

Foto's:

particulaire collectie