Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 307

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam
Nummer 307 (10de jaargang, 5 november 2008)

Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Amsterdam.
Deze nieuwsbrief is, met illustraties, ook te vinden op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

• Inleiding
• Programmamanager Stelling gaat stoppen
• De schilder van Spaarndam - Haarlem
• Grenspaal O9 - Uitgeest
• Uitstapje naar het onbekende pantserfort - Den Helder
• Oproep over Rijksverkeersinspectie - Amsterdam
• Overig

Inleiding

Beste lezer,

Is er ook voor managers een transfervrije periode rond de Kerst? Na de directeur van Herstelling laat in deze nieuwsbrief de programmamanager voor de provincie weten een andere functie te krijgen.
Wij als Stichting Mega, en zeker uw redacteur persoonlijk, hebben zeer plezierig met hem mogen samenwerken en hopen dat de openheid en samenwerkingsbereidheid van Peter Hoogervorst door zijn medewerkers en opvolger wordt voortgezet. We vinden het erg jammer dat hij weggaat maar wensen hem veel succes en plezier in zijn nieuwe functie.

Of het iemand al bekend was is niet zeker, maar via een omweg is nu met zekerheid bekend wie de schilder is van de muurschilderingen in Fort bezuiden Spaarndam. En wat zijn achtergronden zijn.
Vervolgens een kleine maar zware actie met een grenspaal van Fort bij Krommeniedijk. En een leuk bezoek aan het kleine zusje van Fort bij IJmuiden en Fort aan het Pampus. Tenslotte een oproepje voor informatie over de Rijksverkeersinspectie in Amsterdam tijdens de Koude Oorlog.

Verder is nu de rust eindelijk weergekeerd zodat eindelijk de eigen 'te doen' lijst afgewerkt kan gaan worden. Wel was het door een link op een landelijk populaire website een aantal dagen heel erg druk op de website. Met op 15 oktober het dagrecord aller tijden met 805 bezoeken!

De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 19 november verschijnen.

René Ros

Programmamanager Stelling gaat stoppen

Tekst: Peter Hoogervorst, programmamanager Stelling van Amsterdam, provincie Noord-Holland
Foto 'terugkijkend naar Pampus': René Ros

Op verzoek van mijn directeur ga ik een nieuw programma binnen de provincie Noord-Holland trekken. Per 1 december start ik als programmamanager Laag Holland. Hierin ga ik het Nationaal Landschap Laag Holland verder ontwikkelen, samen met alle partners in het gebied. Een uitdagende klus, denk bijvoorbeeld aan het weidevogelbeheer en de visievorming over het lange termijnperspectief van deze streek.

Daarmee komt ook een einde aan mijn werk voor de Stelling van Amsterdam. Jammer, want het was een heel leuke klus en in de anderhalf jaar dat ik ermee bezig ben geweest heb ik me er heel betrokken bij gevoeld. Maar Laag Holland brengt weer nieuwe uitdagingen en overlapt met een deel van de Stelling, dus blijf ik zeker dat deel van de Stelling op de voet volgen. En ik denk dat de rest van de Stelling mij ook wel bij blijft, zeker als ik de nieuwsbrieven toegestuurd blijf krijgen...

Hartelijk dank aan een ieder voor alle samenwerking en wat we met elkaar hebben opgebouwd. Wie mijn opvolger wordt is op dit moment nog niet bekend.

Programmabureau Stelling van Amsterdam: http://www.noord-holland.nl/thema/welzijn_zorg_en_cultuur/Cultuurhistorie/Stelling_van_Amsterdam/index.asp

De schilder van Spaarndam

Met dank aan: Ida Kemperman, gemeentearchief Weesp.

Hoe kom je achter de schilder van de muurschilderingen in het Fort bezuiden Spaarndam? Via Weesp!!!
Louis Kortenhorst blijkt namelijk geboren en getogen in Weesp en komt voor in de familie-kroniek die Weespse gemeente-archivaris Ida Kemperman las en over tipte. Die kroniek werd door zijn broer Rad tijdens de Tweede Wereldoorlog als afleiding geschreven, naast zijn werk bij de illegale pers.

Zijn broer legt Louis Kortenhorst, op pagina 236 in het hoofdstuk 'De Zes Gebroeders', de volgende woorden in de mond:
"Mijn leerjaren aan de Academie werden in 1908 onderbroken door den Militairen dienst bij het beroemde 7de Infanterie te Amsterdam. Ik was toen hoofdzakelijk in de Oranjekazerne ondergebracht en in de zomermaanden in de Harskamp. Ik heb het nooit verder gebracht dan gewoon soldaat en ik heb heel wat portretten van mijn kameraden geteekend. In den oorlog van 1914-18 heb ik het fort Spaarndam-Zuid met 12 muurschilderingen versierd: dat was mijn voornaamste dienst."

Je zou denken dat deze kunstenaar ook werd uitgeleend aan het Fort benoorden Spaarndam, maar geen van de daar aanwezige schilderingen komt qua stijl overeen. De Groninger Kunstkring "De Ploeg", waar Louis lid van is geweest bestaat overigens nog. "De Drentse Schilders" waarvan hij oprichter was, bestaat niet meer.
Familie van Louis heeft inmiddels het fort bezocht en de schilderingen bekeken en vonden de vervagende tekst "Deze kantine is versierd voor L.A. Kortenhorst en C. van S???? 1915".

Hoe bekend Louis Kortenhorst als kunstenaar is geworden is niet duidelijk. Noch het Rijksmuseum Amsterdam noch het Drents Museum hebben werken van hem in de collectie. Zijn broer Rad was advocaat (verdedigde na de oorlog het 'foute' dagblad 'De Telegraaf' en oorlogsmisdadiger Pieter Menten) en is lid en voorzitter van de Tweede Kamer geweest. Met persoonlijk archief en foto's in het Nationaal Archief. Over 'onze' Louis is weinig te vinden maar dat is nu verzameld, met aanvullingen van nazaten, tot een nieuwe biografie.

Biografie Soldaat Kortenhorst (NIEUW): https://www.stelling-amsterdam.nl/mensen/kortenhorst/
Fort bezuiden Spaarndam: https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spaarndam-zuid/
'Kroniek van De Familie Kortenhorst 1300 - 1944' op Familie Kortenhorst: http://www.kortenhorst.nl/
Groninger Kunstkring "De Ploeg": http://www.ploeghuis.nl/
Biografie Mr. L.G. Kortenhorst (broer Rad): http://www.parlement.com/9291000/bio/00738

Grenspaal O9

Tekst: Fred Braaksma.
Foto: Lia Vriend, Vrijwilligersgroep Fort Krommeniedijk.

Tijdens een zoektocht naar grenspalen binnen de sector Zaandam, deed ik in dit voorjaar een rondje rond het Fort bij Krommeniedijk. Er waren er nog wat. Aan een drassige slootrand ontwaarde ik een schimmig stukje steen tussen het gras maar omdat het fortterrein gesloten was en ik de polsstok niet mee had noch de lieslaarzen aan, kon ik geen zekerheid hebben. Volgens Google Maps en de nummering van andere palen zou hier toch O9 moeten staan.
Bij de eerstvolgende open dag kon ik er wel bij en zag dat het inderdaad het topdeel van O9 was. Doorgegeven aan de vrijwilligersgroep van Fort bij Krommeniedijk en op een zomerse zondag werd de paal door hen weer rechtop gezet.

Helaas voor korte duur. In september was hij weer verdwenen. De attente mensen van het fort hebben toen gezamenlijk de slootrand doorzocht, de paal weer gevonden en besloten om er ditmaal een veilige plek voor te vinden. In teamverband is de O9 van de oorspronkelijke plek nu naar het fortterrein verplaatst.
Bezoekers op open dagen kan nu over de kleinste objecten van de Stelling verteld worden. Hopelijk zal dit de rest van de palen langs de linie wat meer begrip en bescherming bieden.

We hebben middels het Stellingpaspoort nu o.a. soldaten, luitenants, generaal en zelfs inspecteur-generaal. Zou het niet goed zijn om ook de rang van Opzichter van Fortificatien in ere te herstellen met als speciale dienstopdracht: "Het inspecteren van de Stelling van Amsterdam in al haar onderdelen, groot en klein en het melden van misstanden".

Fort bij Krommeniedijk: https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/krommeniedijk/
Vrijwilligersgroep Fort Krommeniedijk: Vrijwilligersgroep Fort Krommeniedijk

Uitstapje naar het onbekende pantserfort

Er zijn in Nederland vier pantserforten; kustforten die waren voorzien van pantserkoepels met zwaar geschut tegen soortgelijk geschut op schepen. Fort aan het Pampus is nu een dagattractie naar een ruine met een nieuw dak. Fort bij IJmuiden is gerenoveerd en in gebruik als evenementenlocatie. De derde is het Fort aan den Hoek van Holland dat fungeert als Kustverdedigingsmuseum met een mooie tentoonstelling. De vierde was op 27 oktober de bestemming van een groepje gidsen van Stichting Mega voor een exclusief bezoek aan onroerend goed van de Koninklijke Marine.

Vanuit de oude havenmond van Den Helder gaan massa's toeristen langs het vierde pantserfort naar Texel. Maar niemand ziet het Fort op de Harssens omdat het havenkantoor er bovenop is gebouwd. De droge gracht is dichtgestort en de schachten van de pantserkoepels hebben een betonnen afdekking. Een deel van de droge gracht is met beton afgedekt en een luik geeft toegang tot een trap om daarin af te dalen. Alhoewel een deel van de grond en puin uit het binnenste is afgevoerd, is het fort een leuke hindernisbaan van puin, open kabelgoten en verroeste installaties. Het fort is ouder en kleiner dan Fort aan het Pampus maar de indeling heeft wel wat overeenkomsten. Ondanks het kleinere formaat had het groter geschut, maar liefst vier stuks 30,5 cm in twee koepels. Met zaklantaarns duurde het twee uur om langs de lift, keuken, beren en koepelschachten te lopen.
Voorwaar een bijzonder fort en we zijn benieuwd of er ooit weer daglicht door de dichtgemetselde ramen gaat schijnen. Er bovenop komt in ieder geval een nieuw kantoor voor de Rijks Havendienst Den Helder.

Stelling van Den Helder: http://www.forten.info/catalogus/svdh/

Oproep over Rijksverkeersinspectie

Een kantoor van de Rijksverkeersinspectie was gevestigd op Egelenburg in Amsterdam-Buitenveldert. Zij had, tijdens de Koude Oorlog, volgens de Noodvervoerswet een oorlogstaak i.v.m. militaire transporten. Is er iemand bekend met de Rijksverkeersinspectie, haar oorlogstaak en kan wellicht zeggen of op Egelenburg een beschermd onderkomen cq. bunker aanwezig was/is?
Graag contact opnemen met de redacteur op het afzendadres van deze nieuwsbrief.

Overig

Overig kort, en meestal actueel, nieuws verschijnt op het Stelling Forum. Gebruik deze link voor een overzicht van de nieuwste berichten:
https://forum.stelling-amsterdam.nl/nieuw/

Sinds januari 2008 wordt hier niet meer verwezen naar berichten op het Stelling Forum. Gebruik de link hierboven om de nieuwe berichten te zien.
Door je te registeren bij het Stelling Forum kan je eenvoudig zien welke onderwerpen zijn geplaatst sinds je vorige bezoek, krijg je een melding per e-mail als je je abonneert op een forum en kan je zelf berichten plaatsen.