Kazernes, magazijnen en infrastructuur - Overige terreinen

Van de volgende objecten is nog te weinig informatie bekend. Deze objecten hebben daarom geen eigen informatie pagina, maar komen hier kort aan bod.

Opslag en distributie

Buskruithaven Buitenhuizen

De buskruithaven werd gebruikt voor het lossen van zeeschepen met aangevoerde munitie of het laden met munitie van schepen met Nederlands-Indië als bestemming.

Locatie 1

Deze locatie is waarschijnlijk gebruikt vanaf de kanaalverbreding van 1904-1907 tot de kanaalverbreding van 1931-1938.

De haven liep parallel aan het kanaal en had twee toegangen ernaar.

 Locatie

Locatie 2

Deze locatie is waarschijnlijk gebruikt vanaf de kanaalverbreding van 1931-1938 tot de kanaalverbreding van 1967.

De haven liep parallel aan het kanaal en had twee toegangen ernaar. Deze locatie was waarschijnlijk ook voor het tijdelijk opslaan van munitie van zeeschepen naar Amsterdam.
Vermoedelijk is een deel van de kade en het haventracé nog herkenbaar in de oever van het kanaal.

 Locatie

Locatie 3

Deze locatie is waarschijnlijk pas bij de kanaalverbreding van 1967 tot stand gekomen.

Gelegen aan het Noordzeekanaal aan de gedempte mond van Zijkanaal B, halverwege Velsen en Zaanstad - nabij de Kazematten Zijkanaal B.

Tegenwoordig niet meer in gebruik. Waarschijnlijk nog origineel gebouw aanwezig. In 2003 is de naam gewijzigd in 'Kruithaven'.

 Locatie

Garnizoen Nachtleger Magazijn, Amsterdam

Waarschijnlijk aan de Cruquiuskade te Amsterdam geweest, inmiddels na Van Gend en Loos met nieuwe woningbouw.
Over het personeel is alleen bekend dat in ca. 1910 er drie werklieden waren met een salaris van meer dan 1.000 gulden per jaar.
Het diende voor de opslag van dekens, lakens, matrassen, bedden en dergelijke voor mobilisabele eenheden.

 Locatie

Kledingmagazijn, Haarlem

Gelegen aan Donkere Spaarne, exacte locatie is helaas onbekend. Het had acht kamers en is in 1860 naar landelijke overheid overgegaan.

 Locatie

Kolendepot Marine, Amsterdam

Rond 1886/1887 werd door de Koninklijke Marine een oorlogsvoorraad steenkool, van 9.500 ton opgeslagen in een kolendepot tussen de voorhavens van de Willemssluizen aan de ingang van het Noordhollands Kanaal (Amsterdam-Noord). Hiervan was 2.400 ton bestemd voor de Zuiderfrontier.
Mogelijk later vervangen door de kolenloods die bij de Artillerie-Inrichtingen is gebouwd.

 Locatie

Kolendepot Entrepotdok, Amsterdam

Aan de Entrepotdok te Amsterdam, nabij de voormalige electriciteitscentrale aan de Hoogte Kadijk, is een kolendepot. Deze zouden (mede) gebouwd zijn vanwege de verplichting aan/contract met bedrijven (de elektrische centrale?) een grotere steenkoolvoorraad aan te houden dan normaal noodzakelijk. Tegenwoordig onderdeel van het appartementencomplex "Aquartis".

Het is bekend dat in 1893 in de Vestingbegroting financiën beschikbaar zijn gesteld voor de aanleg van steenkoolopslagplaatsen te Amsterdam voor de Staats Spoorwegen.

 Locatie

Magazijn der Artillerie / Magazijnen der Artillerie, Amsterdam

Gevestigd in Amsterdam. Naam onder andere in 1911 genoemd. Onbekend of het om een of meerdere (eigen) magazijnen gaat.

Mogelijk dat in 1929 de afdeling Materieel en/of Munitie van het Sectorpark Halfweg werd gebruikt.

Magazijn Naaldzicht / Ouderkerk-Noord / munitiemagazijn Amstel

Aan de oostzijde van de Amstel, ten noorden van Ouderkerk a.d. Amstel.

In gebruik vanaf ca. 1921 (bouwtekening) tot onbekende datum, in 1940 als magazijn Luchtstrijdkrachten (LSK) en op 1-12-1950 als uitrustingsmagazijn. Het zou gebruikt zijn voor buskruit.
Het bestond in 1940 uit 2 loodsen (1920), schaftlokaal en privaat (1935) en 2 aangebouwde woningen (1920) met het "karakter" van een boerderij. In 1980/1983 nog in gebruik?
Zie Magazijnbeheerder Buchel.

Tegenwoordig buiten gebruik.

 Locatie

Buskruitmagazijnen in den Noorder-IJpolder langs Zijkanaal H

(Magazijn Noorder Ypolder Zijkanaal H, magazijn Noordpolder)

Gelegen in de Noorder Ypolder (ook Noordpolder, nu Tuindorp Oostzaan) aan het Zijkanaal H.

In gebruik vanaf 1890 tot onbekende datum, mogelijk grond-aankoop in 1916 en op 1-12-1950 in gebruik als buskruitmagazijn.
In 1940 bestond het uit twee magazijnen, twee woningen en één loods.
In 1969 staat het nog op een topografische kaart aangegeven, tussen 1968 en 1981 verdwijnt het. Het terrein langs het Zijkanaal H is nu een waterplas.

 Locatie

Marinemagazijnen in den Noord-IJpolder langs Zijkanaal H

(Magazijn Noorder Ypolder Zijkanaal H, voorm. Marinemagazijn)

Gelegen in de Noorder Ypolder (ook Noordpolder, nu Tuindorp Oostzaan) aan het Zijkanaal H.

In gebruik vanaf 1890 tot onbekende datum, mogelijk grond-aankoop in 1916, op kaart uit 1894 projectielenmagazijn genoemd en op 1-12-1950 in gebruik als buskruitmagazijn.
In 1940 bestond het uit vijf magazijnen, één woning en twee loodsen.
In 1969 staat het nog op een topografische kaart aangegeven, tussen 1968 en 1981 verdwijnt het. Het terrein langs het Zijkanaal H is nu een waterplas.

 Locatie

Magazijn Noordertocht

Aan de Noordertocht in de Grote IJ-polder ten westen van Amsterdam.

Grond-aankoop in 1916. In gebruik vanaf voor 1922 tot 1963, in ca. 1912 als patronenmagazijn, in 1940 als magazijn Luchtstrijdkrachten (LSK), in 1948 als munitiemagazijn en op 1-12-1950 als uitrustingsmagazijn. Mogelijk in ca. 1932 vernieuwd.
In 1940 bestond het uit vijf magazijnen, een woning en een wachtgebouw.

Tegenwoordig gesloopt, het terrein is nu verdwenen in de Amerikahaven.

 Locatie

Magazijn Noorderweg

Aan de Noorderweg in de Grote IJ-polder ten westen van Amsterdam.

Grond-aankoop in 1916. In gebruik vanaf voor 1927 tot onbekende datum, ca. 1912 als patronenmagazijn en in 1940 als magazijn Luchtstrijdkrachten (LSK). Mogelijk in ca. 1932 vernieuwd.
In 1940 bestond het uit vijf magazijnen, een woning en een wachtgebouw.

Op 28 juli 1946 om 17.15 ontploft, mogelijk door zon-instraling door kapotte draadglasruit en mogelijk herbouwd voor 1950. Het bestond uit vier magazijnen met verdieping van 40 bij 15 meter, een gebouwtje en woning annex bureel.

Tegenwoordig gesloopt, het terrein is nu verdwenen in de Amerikahaven.

 Locatie

Magazijn Riekerpolder

Het complex in de Riekerpolder, nabij Sloten, aan het Jaagpad 200 langs het Nieuwe Meer.

In gebruik vanaf 1920 of 1921 tot tussen 1953 en 1957. Op 1-12-1950 in gebruik als uitrustingsmagazijn.
Het bestond uit vijf gebouwen en werd omschreven als "dubbele woning en magazijnen voor opberging van tijdhandgranaten en patronen voor lichtpistolen bij het Nieuwe Meer".

Tegenwoordig gesloopt en de locatie ligt nu in het, tijdens de jaren 1952-1957 vergrote, Nieuwe Meer.

 Locatie

Magazijnen aan de P.J. Troelstralaan te Zaandam

Het is niet bekend wanneer en met welk doel de "Magazijnen aan de P.J. Troelstralaan te Zaandam" zijn gebouwd. Mogelijk is het een andere naam voor het Sectorpark Zaandam, afd. Munitie.

In een Genie-rapport uit 1945 staat dat het magazijncomplex door de bevolking geheel gesloopt is. Maar van het sectorpark zijn nog een aantal oude gebouwen aanwezig.

Magazijn Zuiderweg

"Magazijnen tot opberging van munitie voor Vestinggeschut aan den Zuiderweg in den Grooten IJpolder".
Aan de Zuiderweg in de Grote IJ-polder ten westen van Amsterdam.

In gebruik vanaf voor 1924 tot 1963 in ca. 1910 als projectielen-magazijn, in 1919 voor munitie voor vestinggeschut, in 1948 als munitiemagazijn en op 1-12-1950 als uitrustingsmagazijn.
In 1940 bestond het uit zes magazijnen en een woning.

Tegenwoordig gesloopt (rond augustus 1972), het terrein is nu onderdeel van het gebied rond de Amerikahaven.

 Locatie

Militair Magazijn voor Levensmiddelen, Amsterdam

Over het personeel is alleen bekend dat in ca. 1910 er drie werklieden waren met een salaris van meer dan 1.000 gulden per jaar.
In februari 1917 waren er voedselrellen bij het magazijn.
Dit magazijn was gevestigd aan Kleine Wittenburgstraat 94-96 te Amsterdam. De straat bestaat niet meer vanwege stadsherstel in de jaren 1970 op Kattenburg.

 Locatie

Regenwaterkelders

Een bouwtekening uit 1891 geeft aan dat er vijf regenwaterkelders zijn gebouwd als onderdeel van militaire gebouwen:

Zie meer algemene informatie bij Proviandering, Drinkwater.

Vaartuigendepot Amsterdam, Vrijwillige Landstorm

Onbekende functie, onbekende locatie. In 1929 bevond het Vaartuigendepot Landstorm zich in/bij het Mobilisatie Centrum Amsterdam.

Zie Bureau Landstormkorps.

Vrieshuis, Amsterdam

In een rapport van een staatscommissie uit 1905 werd de bouw van een vrieshuis aanbevolen om voldoende opslagcapaciteit te hebben voor de opslag van vlees. Welk vrieshuis het was en waar het stond is echter onbekend.

Het is wel bekend dat een bestaand gebouw (van de gemeente) aan de Hoogte Kadijk 27 te Amsterdam in 1904, het jaar waarin de betreffende staatscommissie begon, is verbouwd tot vrieshuis.
Mogelijk betrof het hier de gebouwen van machinefabriek Schutte die zijn overgenomen of geëxploiteerd door het Nederlandsche Veem (NedVeem).

 Locatie Hoogte Kadijk

Huisvesting, voeding en verzorging

Centraal Luchtwacht Bureau, Amsterdam

Te Amsterdam, genoemd in 1914-1918 en 1940.

Kunsthandel Frederik Muller & Co.

Van vr. 12 t.e.m. zo. 14 maart 1915 vond in de benedenzaal van het pand van kunsthandel Frederik Muller & Co. een tentoonstelling van militaire huisvlijt plaats. Het was georganiseerd door de Volksbond tegen Drankmisbruik.

Tentoongesteld werden de door militairen van de forten en garnizoenen zelf gemaakte werken, zoals houtsnijwerk en tekeningen. Zij maakten dit in hun vrije uren om de tijd te verdrijven. De tentoonstelling was bedoeld om dit aan te moedigen.

De tentoonstelling werd geopend door de stellingcommandant A.R. Ophorst. Hij en de waarnemend burgemeester H.M. Josephus Jitta gaven een medaille aan twee door een jury gekozen militairen. De stellingcommandant gaf er een aan militair Geers voor zijn foto's. En de wnd. burgemeesteran aan militair Berkhout voor zijn tekeningen of koperwerk. Een van deze twee medailles zit in de collectie van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam.

Garnizoensbakkerij, Haarlem

Gelegen, met woning, aan de Lakenstraat. Het is in 1860 naar de landelijk overheid overgegaan. Anno 2002 was er geen gebouw in de Lang Lakenstraat of Korte Lakenstraat dat in aanmerking leek te komen.

 Locatie

Genie Vesting Holland

Na de oorlogsdagen van mei 1940 werd Genieofficier Van Dooden als hoofd Afwikkelingsbureau belast met de regeling van Genie-aangelegenheden:

• op het Westfront,
• het Noordfront en
• het Oostfront benoorden de Lek van - en
• van de Inundatiën

in de Vesting Holland. De taak was het ontmantelen van verdedigingswerken en de overdracht van terreinen en gebouwen aan de Duitse bezetter.
In ieder geval in september 1940 was zijn kantoor gevestigd aan de Prins Hendriklaan 40 te Amsterdam (zie Bureel Eerstaanwezendschap Amsterdam). Hij voerde het bevel over vier subkantoren die elk een voormalige groep in de Vesting Holland besloegen:

• vm. Groep Naarden te Amsterdam,
• vm. Groep Nieuwersluis te Loenen aan de Vecht,
• vm. Groep Utrecht te Utrecht,
• vm. Groep Lek - benoorden de Lek te Vreeswijk

Aan het hoofd van de vm. Groep Naarden stond Kapitein E. Scherpenhuijsen Rom. Zijn kantoor was gevestigd aan de Hoogeweg 1B (nu Hogeweg) in Amsterdam-Oost aan de toenmalige route van/naar Naarden.

 Locatie Hogeweg 1b

Hoofdwacht, Haarlem

In de 17de-eeuw gebouwd en gelegen aan de Grote Markt op de hoek met de Smedestraat. Tot 1900 gebruikt door de schutterij.

 Locatie

Loods Cruquiusweg, Amsterdam

In 1919 was een detachement van 1.000 manschappen te Amsterdam in "een der loodsen aan den Cruquiusweg onder dak gebracht". Ook het Gemeentelijk Handelsentrepot was aan deze weg gevestigd.

Militair Centraal Post, Amsterdam

De Militair Centraal Post (mcp), het hoofdtelefoonkantoor van het militaire net, was op verschillende locaties in Amsterdam gevestigd.

Op 1 april 1915 werd het in gebruik genomen in het Stelling Hoofdkwartier (Amstel Hotel) en per 6 juli 1915 in het Rijkstelegraafkantoor.

Op een onbekend moment was het gevestigd in het Gebouw voor Politietroepen op Rokin 145. Deze oneven zijde van het Rokin is later hernoemd tot Oude Turfmarkt en waarschijnlijk heeft er een hernummering plaatsgevonden.

In 1927 stond Rokin 145 onder beheer van de Genie. Ergens in de periode 1897-1922 was het Gebouw voor Politietroepen echter gevestigd op het adres Rokin 143.
Van het gebruik als Militair Centraal Post was het laatst in 1947-1948 sprake. In 1944 waren Rokin 143 en 145 in gebruik bij de Nederlandsche Bank.

Het is niet duidelijk welk pand het betreft maar het is wel aannemelijk dat het gebouw nog bestaat.

 Locatie

Militair Hospitaal, Haarlem

In 1915 aan de Kinderhuisstraat 2 (Kinderhuissingel?). Waarschijnlijk minstens in de periode 1915 - 1940 in gebruik geweest.

Militaire Apotheek, Haarlem

Locatie is onbekend, genoemd als bestaand gebouw in 1940.

Militaire Bakkerij, Haarlem

Locatie is onbekend.

Militaire Slachterij, Amsterdam

Opgericht op 25 maart 1918 en opgeheven in 1919. De slachterij was gevestigd in het abattoir aan de Veelaan te Amsterdam.
Het leger had sinds 1879 eigen slachterijen.

 Locatie

Vrijwillige Burgerwacht, Amsterdam

Singel 548. Hier zijn vanaf 9 november 1927 de eerste vergaderingen gehouden van wat in 1932 de Stichting Menno van Coehoorn werd.

In de Tweede Wereldoorlog gevorderd door Luftgau Kommando Holland, Feldgericht. Verwoest bij het neerstorten van een Engels vliegtuig op 27 april 1943. Anno 2007 staat ter plekke een bankgebouw uit 1960.

 Locatie

Productie en onderhoud

Luchtmacht en Marine

Hulplandingsterrein Cruquius

In een brief uit augustus 1917 werd het "inrichten van een hulplandingsterrein voor vliegers, ter versterking van de kustverdediging" nabij Cruquius gemeld.

 Locatie

Mariniers Kazerne, Amsterdam

De Mariniers Kazerne was gelegen op het Marine-etablissement Kattenburg, langs de Grote Kattenburgerstraat te Amsterdam. Het gebouw is gesloopt maar de naam Marinierskade herinnert er nog aan.
Volgens een verzetsgroep (Bureau Inlichtingen Londen) werd de kazerne door de Duitse bezetter gebruikt voor de legering van 500-600 manschappen.

 Locatie

Terreinen

Artillerieveld, Haarlem

met huisje, huidige Ripperdapark

Exercitie Batterij bij Funenkade, Amsterdam

Op het terrein, ten oosten van het toenmalige Amsterdam, staat op een kaart uit 1849 ten noorden van de St. Anthoniesdijk een"Exerc. Batt." aangegeven. In een stuk van 16-6-1886 is sprake van het "verbeteren terrein exercitiebatterij te Amsterdam".
Tegenwoordig het Zeeburgerpad en Lozingskanaal, nabij de Funenkade te Amsterdam.

 Locatie

Exercitieterrein aan den Middenweg

Gelegen op een onbekende locatie aan de Middenweg te Haarlem. Op 17 december 1937 wordt door de gemeente Haarlem een ander terrein aangeboden.

Exercitieveld bij Bastion Zeeburg, Amsterdam

Op het terrein van het voormalige Bastion Zeeburg, staat op een kaart uit 1849 een "Exercitie Veld" aangegeven. Ongeveer 300 meter lang en 50-75 meter breed.
Tegenwoordig ten zuidoosten van de Czaar Peterstraat te Amsterdam.

 Locatie

'Exercitieveld', 1850, Bloemendaal

 Locatie

'Oud Exercitieveld', 1912, Bloemendaal

 Locatie

Schietbanen "Duin en Kruidberg"

Deze schietbanen waren in ieder geval op 19 april 1946 in gebruik bij het garnizoen Haarlem. Vanaf een locatie (op het landgoed Duin en Kruitberg?) nabij Santpoort werd in de richting van strandpaal 58 geschoten. Vermoedelijk geen handvuurwapens maar zwaarder geschut, mogelijk luchtdoelartillerie.

 Locatie

Schietbanen Overveen

Later moet het Schijfschieter Vlak uitgebreid zijn want op een kaart uit 1912 staan twee schietbanen van ieder een kilometer lengte aangegeven. Het terrein strekt zich inmiddels naar het noorden uit, tot ter hoogte van Bloemendaal.
Bekend is dat op 19 juni 1900 er 8 schietbanen en een nissenhut zijn overgegeven aan het Garnizoenscommando Haarlem. Op 3 september 1953 is een schijvenloods overgegeven.

Op een de kaart van 1994 zijn alleen de schietbanen nog als paden te herkennen en staat er 'Militair Oefenterrein' bij vermeldt. Rond 1980 zouden de banen zijn gesloten en werden ze alleen nog voor training van de politie gebruikt.
Later is op een deel van het terrein de Commandopost Bloemendaal van de Bescherming Bevolking gebouwd.

Tot 2015 werd een deel van het terrein als camping door VaFaMil (Vakantie Faciliteiten Militairen) gebruikt. Twee gebouwen (uit de jaren 1930?) van de schietbanen zijn nog aanwezig.

 Locatie

Schijfschieter Vlak, Bloemendaal

In de duinen ten westen van Haarlem, ter hoogte van Overveen, staat op een kaart uit 1850 het Schijfschieter Vlak aangegeven. In 1860 was dit in gebruik "om in het schieten 'naar de schijf' te oefenen". Later uitgebreidt tot Schietbanen Overveen.

 Locatie

Divers

Begraafplaats Bovenkerk, Amsterdam

In de Bovenkerkerpolder (ten zuidoosten van Amstelveen en Bovenkerk) zou een terrein geweest zijn dat gereserveerd was als begraafplaats voor gesneuvelden.
Het is niet bekend waar dit terrein geweest is.

Noodstallen voor vee in de Wijde Wormer

-

Monument Bennebroek

Het monument heeft de vorm van een geknotte naald en op één der vier zijden van de verdikte voet staat aangegeven waarom ter plaatse dit teken eens werd opgericht:

TER HERINNERING
HET BEZOEK VAN
H.M. DE KONINGIN
WILHELMINA
AAN HET BIVAK VAN HET
INSTRUCTIE BATALJON
UIT KAMPEN
11 AUGUSTUS 1916

Zie Bivak in Bennebroek.

 Locatie

Rijks militaire gronden Haarlemmerliede

Twee aangeplempte terreinen tussen Fort bij Penningsveer en Fort aan de Liebrug voor het aanleggen van camouflerende beplantingen. De terreinen waren afgebakend met in totaal 14 militaire grenspalen.

 Locatie

Wereldstation

Op 5 april 1917 brengt de 'Permanente Commissie voor de Radiotelegrafie' een advies uit "een wereldstation binnen de Stelling op te richten" voor onder andere verbindingen met de koloniën.
De zendapparatuur werd voor het eind van de Eerste Wereldoorlog in het geheim bij het Duitse Telefunken gekocht en in Amsterdam opgeslagen.

Een nadere locatie rond Amsterdam is vermoedelijk niet meer overwogen en om technische redenen is een zendstation in Kootwijk (bouw 1918-1923, zie foto) en ontvangstation bij Samsbeek gebouwd (later verplaatst naar Noordwijkerhout).

Vanaf 1904 had de Dienst der Draadloze Telegrafie op het Marine-etablissement Kattenburg een zend- en ontvangstation met een kleiner bereik, maar ook met het doel om vanuit de Stelling te kunnen communiceren.

Zwembad bij Molen De Slokop

Ookwel "Dyserinck-bad" genoemd, naar de Haarlemse Willem Dyserinck, commissionair in effecten, weldoener en voorzitter van het 'Comité voor Ontwikkeling en Ontspanning der Gemobiliseerde Troepen op het Westelijk Front der Stelling van Amsterdam'.

Op 31 mei 1915 geopend "in de Mooie Nel, vlak bij de molen". Bedoelt voor ervaren zwemmers en het houden van zwemwedstrijden, werd het al gauw gebruikt voor het geven van zwemles. In de mobilisatiejaren werden ongeveer 40.000 bezoeken aan het zwembad gebracht.
Bij de opening waren de Opperbevelhebber der Land- en Zeekrachten C.J. Snijders en Stellingcommandant Ophorst aanwezig.

Na de mobilisatie in gebruik genomen door burgers maar door stormschade al snel verloren gegaan.

 Locatie

Zwemschool aan Harmenjansveld, Haarlem

In 1860 is het overgegaan naar landelijke overheid.

 Locatie