Kazernes, magazijnen en infrastructuur - Amsterdam

Oranje-Nassau Kazerne

(Quartier Saint-Charles, kazerne St. Charles, Kazerne Oranje-Nassau)

Locatie:

Aan de Singelgracht, op en tussen twee bolwerken (Outewaal en Oosterbeer) van de oude vestingwerken van Amsterdam. Tegenwoordig aan de Sarphatistraat in Amsterdam-Centrum.

Doel:

Huisvesting van garnizoen infanteristen en stellingsbezetting.

Personeel:

2400 man exclusief officieren (1813), 1800 (1829),
1913 man en 63 officieren (1883); 10e afdeling Infanterie met drie bataljons, depotbataljon en schoolcompagnie (1829), 7e Regiment Infanterie (opgericht 9 januari 1814), 1e Regiment Vestingartillerie (1848-1881) en de staf en enkele compagniën van het 2e Regiment Vestingartillerie (1881-1922), Luftwaffen Bautruppen (vanaf medio 1942?), 200 man Landstorm en 400 man Grüne Polizei (aug. 1944, jan. 1945), 80 Canadese soldaten (juli 1945), 420ste Infanterie Beveiligingsbataljon (1976?-1989?).
Zie Sergeant Baars, Korporaal Blokpoel, Soldaat Kortenhorst, Korporaal Muller, Soldaat Te Nijenhuis, Sergeant Van der Stad, Fortwachter Uidam, Soldaat Warmer, Sergeant Wools.
Zie ook Namen in Fort bij Abcoude (1898) en Avondpermissie 19 Maart 1918.

Op 1 januari 1930 waren het Rode Kruis, het Rijksmuseum en de Gemeente Politie Amsterdam medegebruikers van het hoofdgebouw van de kazerne.

In 1980/1983 waren hier gevestigd:
- Kazernecommando,
- 420 Infanterie Beveiligings Compagnie Mobiel (onderdeel van Regiment Van Heutsz),
- 646 Werktroepen Compagnie,
- 580 Munitie Depot Compagnie,
- Transport Peleton Territoriaal Vervoer West Amsterdam,
- 2e Genie Commandement, Bureau Nieuwbouw,
- Eerst Aanwezend Ingenieur der Genie, Dienstkring der Genie,
- Staf Compagnie Garnizoenscommando Amsterdam,
- Bureau Douane Aangelegenheden Directie materieel KL,
- Militaire Inlichtingen Dienst,
- Detachement Militaire Bijstand van de Koninklijke Marechaussee
- peleton Verbindingsdienst,
- Militair Sociale Dienst,
- Indelingsraad nr. 6,
- Geestelijk Verzorger.

Zie ook Garnizoenen.

Historie:

Zie Historische kalender.

Omschrijving:

Gebouwd ter vervanging van de barakken op het Drilveld bij de Utrechtsche Poort en de inkwartiering van Franse soldaten bij de burgerbevolking. Het Drilveld is het huidige Frederiksplein met voorheen het Paleis van Volksvlijt (afgebrand) en nu De Nederlandsche Bank.

Een gebouw van maar liefst 888 Rijnlandse voeten lang (276 meter) en 50 voet breed (16 meter) waarvoor 3300 heipalen zijn gebruikt. De kazerne heeft bakstenen muren met houten vloerbalken en een houten kapconstructie met pannen schilddaken.
Het model is geënt op het Franse liniaire 'Vaubanse' type: corridorloze variant waarbij de manschapszalen alleen via middendeuren en aparte trappenhuizen te bereiken zijn.
De bouwkosten, ten laste van Amsterdam, bestond uit 58.000 gulden voor grondaankoop en schadevergoeding aan twee molenaars en 701.888 gulden voor de bouw. De 190.000 Amsterdammers konden een extra belasting betalen waarna ze vrijgesteld werden van inkwartiering van Franse soldaten... De begrote bouwkosten bedroegen 24.000 gulden maar de Fransen, ook Napoleon zelf, hadden steeds meer wensen.
Vanaf het begin veroorzaakten de tocht, vocht en slechte hygiëne ziekten en rond 1830 werd het afgekeurd voor huisvesting.

Van 1855 tot 1860 werden onderhandelingen gevoerd tussen de gemeente Amsterdam, eigenaar, en het Rijk om de kazerne aan het Rijk over te doen. Het Rijk wilde zelf het beheer over de kazernes gaan voeren en voor deze kazerne speelde mee dat men het tot magazijn wilde ombouwen vanwege de plannen voor de aanleg van de Stelling. De gemeente gaf de kazerne weg mits zij geen kosten meer zou hebben wat betreft huisvesting van het leger.
Het Rijk verklaarde in 1867 dat de kazerne aan de gemeente zou worden teruggeven als het niet meer voor militaire doeleinden zou worden gebruikt. Dat is in 1989 inderdaad gebeurd.

Van de gebouwen die later op het terrein van de kazerne zijn gebouwd, zijn alleen het keukengebouw en bureelgebouw nog aanwezig.

Het wapen aan de voorzijde van het gebouw was oorspronkelijk het Franse keizerlijke wapen. Het werd na de Franse nederlaag in 1813 vervangen door het wapen van de 'soevereine vorst' Willem I (Willem Frederik) die zijn vader Willem V - overleden in ballingschap in Engeland - opvolgde. In 1815 werd het Koninkrijk der Nederlanden uitgeroepen en het officiele 'koninklijke wapen' ingevoerd. Daarmee is dit het enige openbaar aangebrachte wapen van de soevereine vorst.

De 'Commissie tot onderzoek naar de ontevredenheid in het leger' schrijft in 1919: "De indruk van de Oranje-Nassau kazerne zou een gunstige geweest zijn, indien ..... zij bewoond werd door niet meer soldaten dan waarvoor ze gebouwd werd."

Volgens Groep Albrecht was het op 2 juni 1944 verlaten, op 12 juli geringe activiteit maar waren op 26 augustus 1944 circa 300 man Grune Polizei aanwezig.

Omgeving:

De originele situatie rond het gebouw is alleen behouden aan de centrum-zijde (noord). Ten zuiden van de Singelgracht is de stad vanaf 1877 uitgebreid.

Eigenaar:

Private onderneming

Gebruiker:

Diversen

Gebruik:

Woningen

Monument status:

Rijksmonument