Mensen

Luitenant Rang

Naam voluit:

Lolke Rang

Geboren:

3 december 1893, Hollum (Friesland)

Overleden:

6 september 1963, Amsterdam (Noord-Holland)

Levensloop:

Op het Friese waddeneiland Ameland werd in het dorp Hollum op 3 december 1893 Lolke geboren. Hij was de zoon van Dirk Rang (1862-1922) en Martje de Vries (1865-1932) die beiden ook in Hollum waren geboren. Maar toen Lolke drie jaar was, verhuisde het gezin naar Amsterdam. Zijn vader werd er politieagent en ze woonden in de Dirk Hartoghstraat op de Westelijke Eilanden.
Lolke ging naar de lagere school aan de Planciusstraat die in 1903 afbrandde. Een nieuwe, nu nog bestaande school werd gebouwd op De Wittenkade 75. Het was School No. 4 van de Vereeniging voor Lager Onderwijs op Gereformeerde Grondslag. Van 1907 tot 1912 was hij leerling van de Gereformeerde Kweekschool voor onderwijzers, aan de Kerkstraat 107.

Een maand na het behalen van zijn diploma voor de kweekschool, ging hij een vrijwillig dienstverband bij het Reservekader van het leger aan. Als 18-jarige deed hij dat omdat hij als reservist alleen in de vakanties hoefde te dienen, zodat het goed te combineren was met een studie. Bovendien hoefde hij niet de loting voor de militieplicht af te wachten om mogelijk negen tot twaalf maanden achtereen te dienen.

Hij werd aspirant-vaandrig bij het Amsterdamse 2e Regiment Vestingartillerie, met Kapitein Eijken als compagnie-commandant. Op 20 juli 1912 begon zijn werkelijke dienst met onder andere oefeningen op het Artillerie Schietkamp op de Legerplaats bij Oldebroek. Het eind van de eerste opkomst betekende de benoeming tot Reserve-Korporaal op maandag 16 september 1912 en onbepaald verlof de volgende dag. Nog dezelfde week, op vrijdag 20 september 1912, begon Rang zijn eerste baan als onderwijzer aan de lagere school waar hij zelf leerling was geweest.

Van 21 juli tot en met 3 oktober 1913 moest hij nogmaals opkomen, met wederom oefeningen op het Artillerie Schietkamp. Zijn benoeming tot Reserve-Sergeant was op 2 oktober 1913 en hij ging daarna met groot verlof naar huis.
Tijdens de opkomst had hij op 31 september 1913 een schriftelijk examen Wiskunde in Den Haag gehad. Op 12 december deed hij het mondeling examen en slaagde hij voor de lagere acte Wiskunde. De volgende dag verloofde hij zich met Grietje de Boer (Enkhuizen 1894-Bosch en Duin 1986).

Ook in 1914 begon er voor Rang een herhalingsopkomst, op 20 juli 1914. Tijdens die opkomst werd op 1 augustus de mobilisatie afgekondigd en zou hij voor een toen nog onbekende periode in dienst blijven. Zijn eerste standplaats was Fort Zuidwijkermeer, maar per 2 augustus was hij gelegerd op Fort bij Veldhuis. Vanaf 1 oktober was hij als Sergeant betrokken bij de artillerie buiten de forten in het vak Assendelft.

Een groepsfoto met de oudere lichting van Fort benoorden Spaarndam die afzwaaide, met rechtsvoor kapitein Scholten en luitenant Rang, in 1915. (Foto: collectie Greetje Witte-Rang)

Tijdens zijn verblijf in het vak Assendelft slaagde hij voor het vaandrigs-examen en werd op 24 december 1914 benoemd tot Vaandrig. Op 25 maart 1915 werd hij Reserve-Tweede-Luitenant.
Ondertussen was hij overgeplaatst naar vak Spaarndam waar hij een half jaar diende. Vanaf mei tot augustus was hij werkzaam, weer met Kapitein Eijken, op het stafkwartier van de groep Halfweg te Halfweg.

Op 12 juli 1915 reisde hij naar Fort benoorden Spaarndam, waar hij ongeveer twee jaar zou dienen. Hij was betrokken bij de stichtelijke teksten die in de poterne werden geschilderd. Ook won hij bij een verloting een schilderij van een dienstplichtige en tevens student aan de Rijksakademie van Beeldende Kunsten, de Soldaat? Elzinga.

Gedurende zijn verblijf op het fort studeerde hij voor de zogenoemde hoofdacte onderwijzer, waarvoor hij in april 1916 het examen in Haarlem deed.
In augustus 1917 werd Rang voor de tweede maal geplaatst op het stafkwartier groep Halfweg. Per 17 maart 1919 ging hij met onbepaald klein verlof. De rang van Reserve-Eerste-Luitenant, de hoogste rang die hij zou behalen, ging op 25 maart 1919 in. Op 1 december ging hij formeel met groot verlof en werd daarmee gedemobiliseerd.

Nog tijdens het onbepaald klein verlof, trad Rang op 15 mei 1919 in Enkhuizen in het huwelijk. En wel met Grietje de Boer, met wie hij zes jaar verloofd was. Haar ouders kwamen, net als die van Lolke, ook van Ameland.
Zij verhuisde naar Amsterdam en het jonge stel ging wonen in de Zaanstraat in de Spaarndammerbuurt. De eerste van zes kinderen, allen zoons, werd in 1922 geboren.
Hij hervatte zijn werk als leraar op de 'Lagere school op gereformeerde grondslag'. Eind augustus 1919 deed Rang het schriftelijk examen Wiskunde Middelbaar Onderwijs en een mondeling examen in november, beide in Den Haag. Vanaf 15 januari 1920 werd hij leraar aan de Christelijke HBS in de Moreelsestraat bij het Museumplein. Hij bleef doorstuderen en slaagde op 18 september voor het examen Hogere Wiskunde.

Vanaf 1 februari 1923 werd Rang wiskundeleraar aan het Gereformeerd Gymnasium in Amsterdam, waar hij tot zijn pensionering in 1959 zou blijven werken. De school was gevestigd op Keizersgracht 495, maar verhuisde naar nieuwbouw op Keizersgracht 418-424. Hij verhuisde in hetzelfde jaar naar de Harmoniehof om in 1929 en 1963 nog tweemaal te verhuizen naar andere adressen in dezelfde straat.
Op 30-jarige leeftijd was zijn 12-jarig dienstverband voorbij en vond hij het tijd om afscheid van het leger te nemen. "Op het daartoe door hem gedaan verzoek een eervol ontslag uit den militairen dienst, 19 maart 1924" staat in het militaire stamboek bij zijn naam geschreven.

Op 11 mei 1932 werd hij getroffen door een hersenontsteking met een taalstoornis tot gevolg (Encephalitis met afasie). Pas na een intensieve training om opnieuw te leren spreken en schrijven, zou hij op 28 maart in het volgende jaar zijn werk hervatten. Aanvankelijk schreef hij zijn lessen helemaal uit en las ze voor. Hij zou altijd op een wat gedragen wijze blijven spreken.

Grietje en Lolke Rang op oudere leeftijd. (Foto: collectie Greetje Witte-Rang)

Rang nam op 2 juli 1959 afscheid van het Gereformeerd Gymnasium vanwege zijn pensioen op 65-jarige leeftijd. Slechts vier jaar later overleed de onzekere maar doelgerichte Lolke Rang. Hij overleed op 6 september 1963 in Amsterdam en werd te ruste gelegd op begraafplaats Zorgvlied. Zijn vrouw Grietje zou hem 23 jaar later volgen.
Anno 2021 was hun graf nog aanwezig als herinnering aan een bijzonder leven, mede dankzij de "brandenden eersten wereldoorlog".

Zie de publicatie "Mobilisatie Herinneringen, Juweeltje van leven onder den brandenden wereldoorlog" met de herinneringen van Lolke Rang aan zijn gehele militaire carriere.

Bron:

Nationaal Archief, WieWasWie en diverse archieven.