Mensen

Fortwachter Uidam

Naam voluit:

Cornelis Uidam

Geboren:

11 september 1912, Monnickendam (Noord-Holland)

Overleden:

25 december 1986, Ermelo (Gelderland)

Levensloop:

Cornelis (Kees) Uidam werd op 11 september 1912 in Monnickendam geboren als zoon van Klaas Uidam en Aagje Snieder. Al op jonge leeftijd werkte hij op het vissersschip van zijn vader.

Op 18-jarige leeftijd was hij een goede kandidaat voor de Marine; in het militieregister staat aanvullend "visscher Zuiderzeevaart" genoteerd. Hij wenste in de tweede ploeg op te komen omdat "dan belangrijksten vischtijd afgeloopen" was. Op 24 augustus 1932 werd hij inderdaad in de tweede ploeg ingelijfd bij de Zeemacht en op 22 april 1933 ging hij met groot verlof. Hij was ingedeeld op de mijnenlegger Hr.Ms. Nautilus en vervolgens de Hr.Ms. Van Speijk. Op 6 januari werd hij ingedeeld op de Hr.Ms. Nautilus en tot en met 8 februari 1936 diende hij voor een herhalingsopkomst.

Als burger was hij vissersman tot 1938. Per 1 juni van dat jaar was hij tijdelijk werkman in algemene dienst op de Oranje-Nassau Kazerne in Amsterdam. Op 12 februari 1940 kreeg hij een vaste aanstelling met een salaris van 21,44 gulden per week (vergl. 200 euro per week).

Na een oproep met telegram Q op 11 april 1939 kwam hij op in Den Helder en bleef daar tot 22 juni. Op 25 augustus volgde een telegram B en kwam hij weer op. Om op 28 oktober bevorderd te worden tot Matroos 2e klasse. Hij trad op 11 januari 1940 in het huwelijk met Eefje Petronella de Jong.

Op 13 mei 1940 werd Uidam overgeplaatst naar de torpedoboot Hr.Ms. Z5 die vanaf de Duitse inval in Rotterdam bij de gevechten betrokken was. De volgende dag week het schip naar Engeland uit. Zeer waarschijnlijk is Uidam op de Z5 blijven varen, toen het schepen escorteerde en vanuit Dundee als oefenschip voor onderzeeboten diende.

De Hr.Ms. Jacob van Heemskerck was op 10 mei 1940 onvoltooid van een scheepswerf in Amsterdam vertrokken naar Engeland, waar het werd afgebouwd. Op 3 januari 1941 werd Uidam naar dat schip overgeplaatst en moet tot de bemanning hebben behoord tijdens de inwerkperiode en op escorte-vaarten in de wateren rond Engeland en Ierland.

De Jacob van Heemskerck vertrok op 10 januari 1942 uit Engeland naar Azië en, alhoewel in documenten van Uidam "12 januari 1942 Engeland verlaten" staat, nemen we aan dat hij op dat schip diende. Volgens de familie heeft hij op dat schip gevaren.
Het schip voer twee jaar in Azië en Australië. Het was betrokken bij diverse krijgsverrichtingen, onder andere indirect bij de Slag op de Javazee.
Begin januari 1944 arriveerde het schip op de Middellandse Zee waar het escorte-diensten voer. In juni 1944 keerde het schip in Engeland terug en kreeg Uidam 28 dagen verlof.

In oktober-november 1944 nam hij deel aan een cursus "demolition" van twee weken. Op 25 november 1944 werd hij geplaatst bij de mijnenveegdienst van de Marine, vermoedelijk niet op een schip maar in België achter het geallieerde front. Vanaf 21 augustus 1945 had Uidam, ondertussen Matroos 1e klasse, een 14-daags verlof in Nederland.
Hij werd op 15 oktober overgeplaatst naar de Mijnenopruimingsdienst (MOD) in Leiden. In die plaats was de MOD school gevestigd. Mogelijk was hij er een leerling maar, gezien de opleiding in Engeland en mogelijke ervaring, kan hij ook docent zijn geweest. Hij zou als duiker mijnen in Bremerhaven (Duitsland) hebben geruimd.
Op 31 maart 1947 kreeg hij volgens het conduite-boekje 63 dagen buitenlands verlof maar keerde 81 dagen later, op 20 juni 1947, terug van een 70 dagen buitenlands verlof. Waar hij is geweest en wat hij heeft gedaan, is niet bekend.

Uidam verliet op 20 juni 1947 de Marine en keerde terug als burgerambtenaar (rijkswerkman) bij de Landmacht in de functie van 'vuurwerker' (munitiewerker), op de Oranje-Nassau Kazerne in Amsterdam. Vanaf dat moment of later was hij "rijksambtenaar E bij het territoriale commando Utrecht" van het ministerie van Defensie. Hij werd, mogelijk in januari 1951, munitieoppasser bij 580 Munitiedepotcompagnie, dat onder andere Fort aan de Drecht en Fort bij Uithoorn voor opslag gebruikte. Hij reisde dagelijks met tram en bus vanuit Amsterdam, totdat het gezin per 6 december 1955 in Uithoorn ging wonen. In 1960 betrok het gezin een woning op het Fort bij Uithoorn. Van mei 1963 tot en met november 1964 woonden ze tijdelijk in de bergloods en daarna in de nieuwgebouwde woning.
Waarschijnlijk voerde Uidam zijn normale werkzaamheden als munitieoppasser uit, maar was hij tevens belast met het beheer en toezicht op het fort. Hij moet ook geweten hebben van, en wellicht betrokken zijn geweest bij, het gebruik van Fort bij Uithoorn door de Stay Behind organisatie Operaties.

In 1975 verhuisde Uidam en zijn vrouw naar Ermelo, waar hij in 1977 met pensioen ging. Op 25 december 1986 overleed Cornelis Uidam in die plaats.
Voor zijn oorlogsverdiensten had hij in juli 1944 het Oorlogsherinneringskruis met de gespen 'Nederland Mei 1940', 'Krijg ter Zee 1940-1945' en 'Javazee 1941-1942' ontvangen. Tevens ontving hij op 29 april 1969 de Ere-medaille Oranje-Nassau in brons met de zwaarden, vermoedelijk vanwege zijn 30-jarig werkjubileum.

Bronnen:

artikel De dochter van de fortwachter in De Proosdijkoerier jrg. 27 nr. 1, Conduite-boekje Cornelis Uidam (Ministerie van Defensie), Archiefkaart in Stadsarchief Amsterdam, WieWasWie.nl / Noord-Hollands Archief, Delpher, Onze Marine Vloot, Pieter Uidam (zoon) en Agatha de Graaf - Uidam (dochter).