|
InleidingBeste lezer, Elk jaar staat deze nieuwsbrief met een toepasselijk artikel stil bij de bezetting en bevrijding. Vandaag, 77 jaar na de Nederlandse capitulatie, met een artikel over de plannen voor huisvesting van Duitse krijgsgevangenen in een aantal forten. Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2017/nieuwsbrief-449/ De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 14 juni verschijnen. Bijdragen graag ruim van tevoren toezenden. Veel leesplezier! Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.
|
Dienstberichten- Wist u dat er maar twee partijen zijn die met #historischekalender regelmatig berichten op Twitter plaatsen? Dat zijn de Koninklijke Bibliotheek en wij... - In het kader van de actie 'terug naar de kern' zijn ook de luchtwachtposten van het na-oorlogse Korps Luchtwachtdienst van de website afgehaald. Ze worden bewaard in de database en verschijnen in de toekomst mogelijk op een andere website. - Na de link-uitwisseling is nu een grote stap gezet door de pagina's 'Activiteiten Agenda' en 'Forten bezoeken' te verwijderen. Ze zijn vervangen door links naar de recreatieve website van de Stelling van Amsterdam, sinds kort verzorgd door Stichting Liniebreed Ondernemen. - V6 (zie ook hieronder) heeft nu ook vier biografieën gepubliceerd over Bob Gaveel, Jan Muller, Frits Reindert en Theo Thijssen. Deze zijn met toestemming gebaseerd op biografieën van deze website.
|
Dagexcursie Stelling van Amsterdam 2017
We beginnen met een bezoek aan het normaal niet toegankelijke munitiemagazijn Spaarndam uit de Koude Oorlog om het verval van gebouwen en beplanting te bekijken. U bent van harte welkom om deel te nemen en u kunt zich vanaf heden aanmelden! En neem gerust een familielid, kennis of collega mee. Dagexcursie Stelling van Amsterdam
|
Seeadler en andere zaken aan de nieuwe A1
De Papelaan is verder opgeknipt en deels verdwenen waarbij het stuk in de Bloemendalerpolder nu eindigt bij een weg annex fietspad langs de snelweg. Met alle huizen en boerderijen langs de Rijksweg is ook een groot deel van een scheidingskade verdwenen. Deze kade is een klein tastbaar stukje van de Oude Hollandse Waterlinie omdat het de oorspronkelijke twee polders scheidde waarvan één inundatiegebied was.
Per 1 januari 2016 is de Bloemendalerpolder ten zuiden van het nieuwe tracé geen deel meer van de gemeente Gooise Meren, waarin de gemeente Muiden op dezelfde datum opging. De gemeente Weesp is nu verantwoordelijk voor de ontwikkeling én het erfgoed.
|
Hoe maak je verhalen over Stelling en Waterlinie?
In deze gratis training komen onder meer de achtergrond en het nut van ‘oral history’ aan bod. Maar ook hoe interviews het verleden tot leven kunnen wekken. Bovenal biedt de training praktische tips; over de eisen aan een goed verhaal tot het schrijven ervan. Van interviewtechnieken tot het inzetten van video om het verhaal te vertellen. Experts van UtrechtAltijd.nl en ifthenisnow.eu ondersteunen daarbij en helpen je om een bestaand of nieuw verhaal over de Waterlinie of Stelling te schrijven voor online publicatie. Het resultaat kan gedeeld worden via UtrechtAltijd.nl en ifthenisnow.eu. De training wordt gegeven door ervaren oral history trainer Lian van der Zon. Wat: Schrijf- en interviewtraining voor Stelling en Waterlinie De training is een initiatief van V6 om het linielandschap van de Hollandse Waterline en de Stelling van Amsterdam tot leven te wekken met verhalen en wordt u gratis aangeboden door V6, UtrechtAltijd.nl en ifthenisnow.eu. V6 op FaceBook
|
Bunkerdag, bezoek de bunkers langs de hele Nederlandse kustTekst en foto's: Stichting Europees Erfgoed Atlantikwall.
De Europese kust veranderde tijdens de Duitse bezetting letterlijk in een vesting. Nazi-Duitsland legde in de Tweede Wereldoorlog een 5000 kilometer lange verdedigingslinie aan: de Atlantikwall. Talloze bunkers, tankwallen en loopgraven, gebouwd op strategische plekken, zijn daarvan nog altijd de stille getuigen. De aanleg van de Atlantikwall had zeer ingrijpende gevolgen voor bewoners in de kustregio. In Den Haag bijvoorbeeld moesten hele woonwijken plaatsmaken voor een kilometerslange tankgracht. Zo'n 135.000 kustbewoners werden gedwongen hun huizen te verlaten en elders onderdak zoeken. Een ieder die wel eens nieuwsgierig is geweest naar de betonnen bouwsels langs de kust, kan op zaterdag 10 juni zijn hart ophalen. Bunkers die normaal gesloten zijn worden voor één dag ontsloten. In sommige bunkers zijn de sporen van de Tweede Wereldoorlog, het geschut dat er heeft gestaan of de manschappen die er verbleven, nog goed te zien. Ook zijn er locaties die nooit eerder zijn geopend, en daarmee een ware tijdscapsule vormen. Zo worden in Den Haag speciaal voor deze dag twee bunkers in het Van Stolkpark uitgegraven. In IJmuiden is de grootste bunker van het land, de Schnellbootbunker, te bezoeken. Ondertussen gaan in Wijk aan Zee de deuren van een bunker open die verstopt ligt onder een hotel.
Het hele programma is te bekijken op onze website. Tickets zijn online en op de dag zelf verkrijgbaar bij de verschillende bunkerlocaties. Prijs: €6,- volwassenen, € 3,- kinderen onder 12 jaar. Met dit entreeticket zijn alle deelnemende locaties toegankelijk.
|
Geschiedenis van een eeuw luchtverdedigingTekst: Boom Uitgevers
Verenigd op de grond, daadkrachtig in de lucht schetst in woord en beeld de enerverende honderdjarige geschiedenis van de Nederlandse grondgebonden luchtverdediging. Het boek vertelt het verhaal van een technologisch hoogstaand wapen, van succesvolle en falende inzet, van ongebreidelde groei en forse inkrimping en tenslotte van een ingewikkelde en moeizame fusie tot één luchtverdedigingsorganisatie in het post-Koude Oorlogtijdperk. In 1914 vereiste het nog meer dan tienduizend luchtdoelgranaten om een vliegtuig neer te schieten, maar vandaag de dag volstaat een enkele Patriot-raket om een doelwit op tientallen kilometers neer te halen. Het onderstreept de enorme technologische ontwikkeling die de grondgebonden luchtverdediging de afgelopen eeuw heeft ondergaan. In 1917 zette Nederland zijn eerste schreden op dit terrein. Technische problemen en bezuinigingen ten spijt groeide de luchtdoelartillerie tijdens het interbellum uit tot een vaste waarde, om vervolgens in de meidagen van 1940 haar finest hour te beleven. Tijdens de Koude Oorlog bereikte de grondgebonden luchtverdediging in materiële en personele zin een hoogtepunt. De val van de Muur bracht voor de luchtverdedigers van land- en luchtmacht een omwenteling teweeg, waarbij de nadruk verschoof naar expeditionaire inzet aan de randen van en buiten het NAVO-verdragsgebied. N.B. René Ros heeft aan het boek bijgedragen door teksten over het ontstaan van de luchtafweer in de Stelling van Amsterdam en de fysieke overblijfselen ervan, te becommentariëren. 'Verenigd op de grond, daadkrachtig in de lucht' op website Boom Uitgevers
|
Duitse krijgsgevangenen naar de fortenTekst: René Ros.
Er was een verschil tussen geïnterneerden en krijgsgevangenen. Geïnterneerden zouden militairen van buitenlandse strijdmachten zijn die gedurende een oorlog buiten ons land, expres of per ongeluk in beperkte aantallen de grens over zouden komen. Zolang de buitenlandse strijd duurde moesten zij in ons land vastgehouden worden. Krijgsgevangenen zijn ook buitenlandse militairen maar die tijdens een daadwerkelijke oorlog gevangen worden genomen. Het dossier begint met een brief van/namens de Opperbevelhebber van Land- en Zeemacht (OLZ) generaal Winkelman op de dag na zijn benoeming. De brief van 7 februari 1940 is gericht aan de commandant Vesting Holland (CVgH) reserve luitenant-generaal Van Andel. De OLZ geeft aan dat Duitse militairen in Fort bij Spijkerboor worden geïnterneerd en Engelse en Franse militairen in Fort bij Edam (in potlood staat dat hiervan officieel nog niets bekend is). Maar de Minister van Defensie heeft nog niets besloten over de huisvesting van krijgsgevangenen en de CVgH krijgt opdracht onderzoek te doen naar mogelijke locaties. De OLZ schrijft: "In geval van oorlog met een Oostelijken tegenstander zal dit uit den aard der zaak binnen de Vesting Holland moeten plaats vinden. Ik teeken hierbij aan dat, ter vermijding van bouwkosten en besparing van wellicht elders zeer noodige materialen, deze onderbrenging zal moeten geschieden in bestaande groote gebouwen, schuren en dergelijke of in door troepenverplaatsingen vrijkomende barakkenkampen en kazernementen. Voorts ware hierbij te denken aan de nog beschikbare forten van de Stelling van AMSTERDAM. De CVgH stelt specifieke randvoorwaarden op, onder andere over bewakingstroepen, en concludeert al dat er nauwelijks kazerneruimte beschikbaar zal zijn. Hij denkt in Den Haag aan de Houtrusthallen, dierentuin en overdekte tennishallen en in Rotterdam de voetbalstadions. In Amsterdam zou de Apollohal in aanmerking kunnen komen en erbuiten de forten Velsen, St.Aagtendijk, Benoorden Purmerend, Liebrug en Hoofddorp. Het verzoek van de OLZ met vijf randvoorwaarden stuurde hij naar de garnizoenscommandanten van de drie grote steden. De garnizoenscommandant van 's-Gravenhage res.lt.kol. J. Knel stelt op 16 februari voor om grote hotels in Scheveningen, schouwburgen, bioscopen, vergaderzalen, scholen en leegstaande villa's te gebruiken. Na verdere correspondentie concludeert hij op 26 april dat eigenlijk alleen Kamp Waalsdorp geschikt is en wel voor 1560 personen. Interessant is dat zijn brief ook een lijst bevat van gebouwen waarin de rijksoverheid verspreid zou worden (zgn. dislocatie).
Ook deze garnizoenscommandant voegt een interessante lijst bij en wel van de forten met hun gebruikers. Daaruit blijkt dat vrijwel alle forten door het Munitiepark, Algemeen Verdedigingspark, Artillerie Inrichtingen en soms de Genie als magazijn gebruikt worden. Het laatste document in de archiefmap is een met potlood geschreven brief van de CVgH aan de OLZ die vermoedelijk nooit meer is verzonden. Daarin worden alleen nog de vijf forten, Kamp Waalsdorp en het hoofdgebouw van de Houtrusthallen genoemd. Uiteindelijk kwam het bij de Duitse inval in mei 1940 grotendeels op improvisatie terecht waarbij veel krijgsgevangenen naar Fort bij Spijkerboor werden gestuurd hetgeen helemaal niet de bedoeling was. Betrouwbare cijfers zijn dan ook onmogelijk te vinden maar het aantal Duitse krijgsgevangenen moet rond de 2.000 liggen. Op twee vooraanstaande beeldbanken kon de auteur er geen foto's van vinden. 'Koningin en kabinet naar oude forten' in Nieuwsbrief 295 (2008)
|
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven. |
Nieuwsbrief 449
Op zaterdag 17 juni as. zal voor de zestiende keer de geheel verzorgde, unieke dagexcursie naar een deel van de Stelling van Amsterdam plaatsvinden. Deze keer bezoeken we het Recreatiegebied Spaarnwoude en de forten daarlangs.
Begin dit jaar is de tussen Muiden en Weesp de verlegde snelweg A1 volledig in gebruik genomen, met in de Bloemendalerpolder een nieuwe afslag tussen een nieuwe brug over het Amsterdam-Rijnkanaal en een nieuw aquaduct onder de Vecht. Welke invloed heeft het 300 meter naar het zuiden verplaatsen op het cultureel erfgoed?
De boerderij Breedland vormde de basis van Seeadler, een van de best behouden radarstations die de Duitse bezetter in ons land bouwde.
Het verhaal van Stelling en Waterlinie vertellen en vastleggen. Hoe pak je dat aan? In de speciale schrijf- en interviewtraining delen experts hierover praktische tips. De training is bedoeld voor mensen die het verhaal over en rond het linielandschap van de Stelling en Waterlinie willen delen. Denk hierbij aan het interviewen van bijvoorbeeld iemand die nog op een fort heeft gewoond of een sluiswachter, beter bekend als ‘oral history’.
Op zaterdag 10 juni is het Bunkerdag. Tussen 10.00 en 17.00 uur gaan langs de hele Nederlandse kust bunkers van de Atlantikwall voor één dag open voor publiek. De betonnen kolossen zijn nog langs de gehele Nederlandse kust te vinden, maar zijn beperkt toegankelijk. Soms verzonken in het zand of overgenomen door de natuur, vertellen zij nog altijd het verhaal van de Duitse bezetting. De oorlog, de angst voor een aanval vanuit zee, het dagelijks leven van de Duitse soldaat en de evacuaties van de kustbewoners. De Bunkerdag brengt deze verhalen opnieuw tot leven.
Om stil te staan bij de ingrijpende gevolgen van de Atlantikwall zijn er naast de bunkerbezichtigingen ook verschillende activiteiten voor jong en oud. Tijdens wandelingen en rondleidingen worden de verhalen van de wijk en haar inwoners nieuw leven ingeblazen. Acteurs tonen hoe het leven er in en rond de bunkers aan toe ging. Historische voertuigen vervoeren de bezoekers tussen de verschillende bunkerlocaties. Filmvertoningen met historisch beeld brengen ons terug naar voorbije tijden. Speciaal voor kinderen is er een opdrachtenboekje om meer te leren over dit stukje geschiedenis van ons land. 
Op 19 mei verschijnt bij Boom uitgevers Amsterdam 'Verenigd op de grond, daadkrachtig in de lucht. Een eeuw grondgebonden luchtverdediging 1917-2017' door Erwin van Loo, Sven Maaskant, Dirk Starink en Quirijn van der Vegt van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH).
En op 8 april schrijft de garnizoenscommandant Amsterdam lt.kol. W.A. Boswijk dat alleen de vijf eerder genoemde forten geschikt zijn. Afhankelijk van de te gebruiken britsen is er ruimte voor 48 officieren en tussen 850 en 1560 minderen. Omdat de forten destijds zo ver van Amsterdam waren gebouwd om die stad vrij van beschietingen te houden, zouden de forten vast niet bijdragen aan een preventieve werking tegen luchtaanvallen.