Lunetten, bunkers en crisisbeheersing - Nieuwe Hollandse Waterlinie

Fort Kijkuit

(Redoute op de Kortenhoefse Zuwe)

Tevens:

Kazemat Kijkuit,
Kazemat Overmeer,
Kazemat Vreeland

Dit fort is geen onderdeel van de Stelling van Amsterdam maar is van een generatie eerder, had nog geen monumentstatus en is daarom opgenomen in het provinciaal "Monumentregister Stelling van Amsterdam". Het is één van de weinige forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie welke in de Provincie Noord-Holland liggen en nooit tot de Stelling hebben behoord.
Dit fort was per ongeluk ook opgenomen in de aanmelding van de Stelling voor de Lijst van het Werelderfgoed van de UNESCO. Daardoor was het al sinds 1996 werelderfgoed terwijl de rest van de NHWL pas in 2021 volgde.

Locatie:

Het fort ligt aan de rand van de Kortenhoefsche Plassen aan het Hilversumse Kanaal.

Doel:

Afsluiting en verdedigen van het acces gevormd door de Kortenhoefse Zuwe [van Kortenhoef/Hilversum naar Vreeland, overgaand in de Kleizuwe] en het later, door de fortgracht, aangelegde Hilversumse Kanaal.

Bezetting:

50 (1886) en 5 of 6 manschappen per V.I.S. kazemat (1935); kanon-kazemat: 1e of 5e Regiment Veldartillerie (<1928), 9e of 10e Regiment Veldartillerie (>1928)
Zie Sergeant Hogeweg.

Bewapening:

-

Historie:

Zie Historische kalender.

Omschrijving:

Ovaal fort met bakstenen gebouwen (wachthuis, munitiemagazijn, bomvrije schuilplaats voor artillerie) en een kazemat van versterkt beton.

De constructie van de oudste gebouwen is gelijk aan andere forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het terrein is compleet met brug, fortwachterswoning en opslagloods.

In 1934 zijn twee mitrailleurkazematten, type V.I.S., bij Overmeer en Vreeland (met een type-1917 en twee type-P schuilplaatsen) gebouwd voor het flankeren van het fort. De totale bouwkosten bedroegen ca. 110.000 gulden.
De kazemat uit 1935 op het fort, met bepantsering afkomstig van het pantserschip H.M. Tromp (1903-1927), is de enige bestaande van dat model. De kazemat is afwijkend omdat het een kelder verdieping heeft én omdat er zowel een kanon als een mitrailleur opgesteld kon worden. Het kanon was een 6 cm Hefkoepel kanon dat uit een van de forten van de Stelling kwam.

In de periode 1932-1936 zijn binnen de voormalige Stelling (in de toenmalige Vesting Holland) soortgelijke V.I.S.-kazematten gebouwd op deze locaties:

• Zijkanaal B (incompleet)
• Slotertocht (compleet)
• Uitermeer (aanvulling bestaand fort, 3 Type G toegevoegd, incompleet)
• Hakkelaarsbrug (incompleet)
• Muiden (incompleet, Type G toegevoegd)

Dezelfde betonnen kazematten, naar ontwerp uit 1928, werden op al deze locaties gebruikt. Elke kazemat bestaat uit een ruimte met het kanon of mitrailleur en een afwachtingsruimte met periscoop.

Omgeving:

De originele situatie rond het fort is behouden: open polderlandschap en water rondom.

Eigenaar:

Fort Kijkuit: Natuurmonumenten
Kazemat Overmeer: Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht
Kazemat Vreeland: particulier

Gebruiker:

idem

Gebruik:

Natuurgebied

Monument status:

Provinciaal Monument Noord-Holland; Lijst van Werelderfgoed UNESCO