De "Linie van Noord-Holland" (Ligne de la Nord Hollande) is een in 1799 aangelegde waterlinie.
Deze waterlinie was ter verdediging tegen een Engels-Russisch invasie leger dat bij het huidige Julianadorp op de kust landde. De verdedigende partij was het Frans-Bataafse leger.
In de duinstrook lag een aansluitende linie die later permanent is gemaakt en de naam "Linie van Beverwijk" kreeg, tezamen ook wel de Linie Monnickendam - Wijk aan Zee genoemd..
De onderstaande satellietfoto is, wat betreft de wateroppervlakten, geretoucheerd om de situatie van rond 1850-1860 weer te geven.
De inundatie tussen Knollendam en Beverwijk werd niet gesteld om contact te kunnen houden met de divisies die nog voor de duinstelling stonden.
* terrein (deels) herkenbaar.
Onderstaande batterijen werden later deel van de Posten van Kraijenhoff. Klik op de naam voor meer informatie hierover.
Onderstaande (kust)batterijen werden later onderdeel van de Posten van Kraijenhoff. Klik op de naam voor meer informatie hierover. De batterijen waren ter dekking van de kustbatterijen.
Onderstaande batterijen werden later deel van de Posten van Kraijenhoff. Klik op de naam voor meer informatie hierover.
Elk had drie losliggende batterijen m.u.v. Spaarendam waar een wal de linker en middelste batterij verbond.
De inundaties voor deze posten zijn wel voorbereid maar niet gesteld.
In 1799 was de Bataafs-Franse Tijd (1795-1813) gaande, waarin Nederland als de Bataafse Republiek (1795-1806) een onderdeel van het Franse Keizerrijk was. In dat jaar trachtte de Engelsen de Bataafse vloot te vernietigen om de heerschappij der zee te krijgen. Tevens wilden ze de Bataafse Republiek onttrekken aan de Franse overheersing. De Nederlanders maakten daar geen gebruik van uit "vrees voor de roede der Fransche Broederschap".
Een Engelse troepenmacht landde in de vroege morgen van 27 augustus 1799 op het Noord-Hollandse strand tussen Den Helder en Julianadorp (Zie Ooggetuige Kaan). Deze locatie was vooral gekozen omdat zowel Den Helder als Amsterdam van die zijde onverdedigd waren.
De landing met 176 grote en kleine schepen, kon niet worden afgeslagen en de Engelsen namen de vlootbasis Den Helder in. Daar werden op 13 september de ingehuurde Russen ontscheept zodat de troepenmacht in totaal uit ongeveer 33.750 manschappen bestond.
Op 29 augustus namen de Frans-Bataafse troepen (in totaal 21.000 man) stelling in de Zijpe maar moesten deze de volgende dag prijs geven. Op 31 augustus kreeg de luitenant-kolonel Kraijenhoff, als commandant van de Bataafse ingenieurs te velde, van generaal Daendels opdracht om Amsterdam in staat van verdediging te brengen.
Met slechts één officier, één bombardier, acht kanonniers en vele burgers werd een 26 km lange polderstelling ingericht. De Amsterdamse Burger-artillerie bleek van geen enkele waarde.
Deze Linie van Monnikendam over Purmerend naar Krommeniedijk lag in het polderland op 12 tot 20 kilometer ten noorden van Amsterdam en het IJ.
Het tracé komt sterk overeen met de noordelijke helft van de latere Stelling van Amsterdam.
Aansluitend op de waterlinie werd een aparte linie van 8 km aangelegd van de Wijkermeer door de duinen naar Wijk aan Zee.
Tevens werd even ten noorden van het IJ, van de Zuiderzee tot aan de Zaan, een reserve-linie van posten ingericht. Een mortier-batterij bij Buiksloot was echter bedoelt om een oproer in Amsterdam te bestrijden.
Aan de Zuiderzee zijde werden enkele kustbatterijen aangelegd. En het IJ werd, alhoewel de kans op een aanval daar gering was, bovendien door de Marine afgesloten met drie grote en twintig kleine bewapende schepen.
De zogenoemde Tweede slag bij Bergen op 2 oktober noopte de "Gallo-Bataafsche armée" zich op de linie terug te trekken en gunde hen enige rust. Er was voldoende tijd omdat de Engelse Hertog van York op 3 oktober een feestelijke intocht in Alkmaar hield.
De inundaties werden voltooid en bewaakt door 3.000 tot 4.000 manschappen. Volgens Kraijenhoff was de linie onneembaar en keerden de kansen erdoor.
De circa 20.000 andere manschappen waren in de duinen opgesteld en op 6 oktober voerden de Engelsen en Russen een aanval uit, zoals verwacht op de duin- en geestgronden. De beide linies werden niet direct aangevallen maar met een derde slag bij Castricum werd de aanval afgeslagen. De aanvallers trokken zich, mede door logistieke problemen, terug naar Zijpe waarna op 18 oktober een capitulatie werd overeengekomen die geen recht deed aan de gunstige positie van het Frans-Bataafse leger maar wel rekening hield met het mogelijk doorsteken van de Wesfriese Omringdijk door de Engelsen. Volgens Kraijenhoff had de Franse generaal Brune er, door tenminste één geheim artikel, persoonlijk voordeel uit getrokken. Op 20 november waren de Engelsen en Russen vertrokken.
Exacte cijfers zijn niet bekend, maar bij beide partijen waren duizenden doden gevallen. Kraijenhoff noemt geen aantallen omdat er van diverse brigades geen gegevens over slachtoffers zijn bijgehouden, maar het herdenkingsboek uit 1999 noemt 20.000 gesneuvelden. Daarnaast was er schade aan de dijken en waren er vele afgebrande molens en huizen.
In 1800 werd wederom een inval van de Engelsen op de kust gevreesd. Kraijenhoff kreeg daarom het bevel om de provisorisch aangelegde linies in stand te houd en waar nodig te voltooien. Dat een ad-hoc aangelegde linie in vredestijd bleef bestaan en verbeterd werd, was een nieuwe ontwikkeling.
Aan de oostelijke waterlinie, vanaf dat moment of later de 'Linie van Noord-Holland' genoemd, werden geen werkzaamheden meer uitgevoerd. De houten beddingen en pallissaden werden in magazijnen opgeslagen.
Omdat noordelijker geen goede linie te vinden was, werd de westelijke duinstelling voltooid. Deze is sindsdien bekend als de 'Linie van Beverwijk'. Ook werden in de Zijper-stelling, bij Schagen, nog vier posten aangelegd.
De linies werden al in 1801 niet meer nodig geacht en buiten onderhoud gesteld.
De posten in de tweede linie, ten noorden van Amsterdam, langs het IJ en bij Spaarndam, werden later een onderdeel van de Posten van Kraijenhoff.
Archiefonderzoek: René Ros
Naamgeving eerste linie volgens onder andere de situatietekeningen uit 1800 berustend in het Nationaal Archief. Andere oorspronkelijk documentatie gebruikt geen korte namen voor de (deel)linies, posten en batterijen maar beschrijvende namen. Andere namen voor de eerste linie, of variaties daarop, die aangetroffen zijn: Linie van Monnikendam over Purmerend naar Knollendam; Linie van Monnikendam over Purmerend naar Krommeniedijk; stelling Monnikendam tot Krommeniedijk; Ligne van Monnikendam over Purmerend, Knollendam en langs de Nauwernasche Vaart tot aan het IJ.
Bronnen:
-
Atlas van historische vestingwerken in Nederland, deel IIIb: de provincie Noordholland
- Levensbijzonderheden van den Luit-Gen. C. R. T. Krayenhoff door prof. Tydeman, 1844
- Geschiedkundige beschouwing van den oorlog op het grondgebied der Bataafsche Republiek in 1799 / door den luitenant-generaal baron Krayenhof, 1832
- Studie 1903: 'Amsterdamsche Stelling' door H.C.J. Meys, 1903
- De voorgeschiedenis van de Stelling van Amsterdam door H.R. Nooitgedacht, 1987
