Mensen

Gevangene Van Berge

Naam voluit:

Dirk van Berge (Dirk, Dickie)

Geboren:

3 december 1927, Oostzaan (Noord-Holland)

Overleden:

2 maart 2017, onbekende plaats

Levensloop:

Dirk van Berge is de zoon van Cornelis (Kees) van Berge (1879-1947) die in april 1927 trouwde met huishoudster Zwaantje van Laar (1885-1961). Kees was 48 jaar oud toen hun enige zoon Dirk werd geboren.

Dirk als klein jongetje op het veld achter zijn ouderlijk huis in Oostzaan. (Foto: collectie Simon Meijn)

Door houding, levensloop en een relatief succesvolle eendenfokkerij was de relatie niet met alle bewoners van Oostzaan goed. Dirk ondervond dat met name op school door pesterijen van docent en leerlingen. Maar zijn ouders waren liefdevol en beschermend.
Zijn vader kreeg sympathie voor Nazi-Duitsland vanwege de wijze waarop de economische crisis daar werd aangepakt.

Dirk was 12 jaar oud toen Duitsland ons land in mei 1940 binnenviel. Vanwege de pesterijen op school en het leren van de Duitse taal, ging hij van september 1940 tot december 1941 naar de al langer bestaande Kaiser Wilhelm Schüle (de 'Duitsche School') in Amsterdam.
Hierdoor kwam hij in contact met de Nazi-beweging; klasgenoten brachten uniformen en posters mee naar Oostzaan en er wapperde een zelf geschilderde hakenkruisvlag. De Duitse vliegtuigen maakten uiteraard indruk op de jongeman.
In april 1941 werd Dirk lid van de Nationale Jeugdstorm (N.J.S.), een aan de Nationaal-Socialistische Beweging (N.S.B.) gelieerde jeugdbeweging, waar hij een aantal keer aan activiteiten deelnam.

Vooral door de opkomende jodenvervolging verloor vader Kees medio 1941 de sympathie voor Nazi en/of N.S.B. ideologieën.
Het gezin was relatief welgesteld en kwam zonder problemen de oorlog door, die bovendien in Oostzaan weinig merkbaar was. Er was wel zwarte slacht en handel waarvoor een aantal mensen zijn opgepakt en in Kamp Vught om het leven kwamen.
Meerdere keren hebben mensen in de eendenhokken van Van Berge verborgen gezeten, om aan arrestatie door de Duitse bezetter te ontkomen.

Bij de bevrijding in mei 1945 waren er opstootjes bij hun huis en werden de ramen kapotgegooid. Op 9 mei werd vader Kees gearresteerd op verdenking van lidmaatschap van de NSB, waarvan hij geen lid was geweest en dat normaal geen strafbaar feit maar een grondrecht is.
De arrestatie vond plaats door politieagent Brandjes, die indirect verantwoordelijk zou zijn voor de dood van waarschijnlijk zeven zwarte slachters.

Onder slechte omstandigheden en met zeer weinig voedsel werd Kees opgesloten in de Rijks HBS te Purmerend en vanaf uiterlijk 20 juni in Fort benoorden Purmerend. Begin juli werd hij wegens hartproblemen in Purmerend geopereerd en keerde terug naar het fort.
Op 10 juli werd de dan 17-jarige Dirk gearresteerd en ook in het fort opgesloten, nadat zijn naam in een ledenboekje van de Nationale Jeugdstorm was aangetroffen.
Vader en zoon mochten elkaar niet spreken, behalve tijdens de kerkdienst op zondag. Eenmaal werd vader Kees vier dagen in de kelder opgesloten vanwege een poging tot contact.

Alle circa 360 mannelijke gevangenen in het fort kregen onvoldoende hygiëne, voeding en gezondheidszorg en een hardhandige behandeling.
Twee gevangenen werden door troepen van het Militair Gezag in Fort bij Spijkerboor ondervraagd waarvan één, Ko Klarenbeek, overleed.
Dirk zelf werd onder andere door kampcommandant Cornelisse bedreigd met de dood, door bewakers beschoten en, tijdens een strafexercitie op het dak van het fort, door buitenstaanders geslagen.

Op 26 september 1945 werd het fort ontruimd en zaten Dirk en zijn vader achtereenvolgens gevangen in Kamp Duin en Bosch (Castricum), Kamp Schoorl en de 'Krententuin' (Rijkswerkinrichting, Hoorn). Op 17 januari 1946 werden beiden in Hoorn vrijgelaten.

Het gebouw aan de Dreef 32 te Haarlem waar Kees van Berge in 1946 door het Bijzonder Tribunaal veroordeeld werd. (Foto: © René Ros, 2010)

Vader Kees werd op 10 oktober 1946 door het Bijzonder Tribunaal in Haarlem veroordeeld omdat hij "openlijk heeft doen blijken van ingenomenheid met den vijand". Als straf werd 1/5de deel van zijn vermogen verbeurd verklaard. Er is ook 95% belasting geheven over vermeende oorlogswinst zodat het gezin in een diepe armoede terecht kwam.
Mede door de slechte behandeling overleed zijn vader Kees op 21 februari 1947, 67 jaar oud. De zaak tegen Dirk werd geseponeerd maar als erfgenaam van zijn vader moest hij wel het verbeurd verklaren afhandelen.

Dirk trouwde in 1949 met Maria Ringeling maar in 1955 scheidden ze en hertrouwde hij met Elisabeth van Kooij (1931-2007) waarmee hij vier kinderen kreeg. Na jaren van armoede werd met succes een mesterij voor pekingeenden opgezet.
In 1968 kon het bedrijf niet uitgebreidt worden en werd het beëindigd. En doordat zijn kinderen op school geslagen werden, met goedkeuring van de hoofdmeester, verhuisde het gezin in 1968 naar het 'Witte Huis' in Muiderberg. Hier werd tot 1977 een café-koffiehuis geëxploiteerd en vanaf 1970 ook een onderneming in vernieuwde vrachtautobanden.

Zie Bewaringskampen Politieke Delinquenten.
Zie ook Thema-nieuwsbrief 'Ik zat gevangen in Fort benoorden Purmerend'.

Bron & foto's:

Dirk van Berge; Gerard van Berge (zoon); Nationaal Archief (Centraal Archief voor de Bijzondere Rechtspleging)