|
InhoudIn deze nieuwsbrief:
|
VoorwoordHet is nu (als dit bericht verzonden wordt) precies 12.00 uur op de eerste maandag van de maand juni. Ik ben blij dat de sirene weer maandelijks loeit. De periode dat we bij die sirenes in eerste instantie aan de Russen dachten, noemen we de Koude Oorlog. Daarover zijn al vele boeken en documentaires - maar weinig websites - verschenen en ik zal er verder niet op in gaan. Zelf ben ik van bouwjaar 1967 en heb niet veel praktijkervaring of herinneringen behalve de sirene en de val van de Berlijnse Muur. De door luid gejuich niet afgemaakte mededeling van de West-Duitse minister Genscher aan Oost-Duitse vluchtelingen in de ambassade in Praag (destijds Tsjechoslowakije) kan ik nog letterlijk reproduceren: "Ich bin hier gekommen um ihr mit zu teilen, das heute ihre Ausreise..." (Ik ben gekomen om u mee te delen dat vandaag uw vertrek...) Als de openbare schuilplaatsen tijdens de 1e Paraatheidsfase gereed waren gemaakt, moest men bij die sirene de schuilplaatsen opzoeken. Nu, 40 tot 50 jaar na de bouw, zoeken we ze opnieuw op maar er staan geen bordjes 'Openbare schuilplaats' op straat. In deze nieuwsbrief een verslag over die zoektocht. Tegelijkertijd wordt de website bijgewerkt en het overzicht van de openbare schuilplaatsen in de gemeente Amsterdam gepubliceerd. Als de sirene gaat...
|
Nieuwsgierigheid Is nieuwsgierigheid niet het onderscheidende kenmerk van de menselijke soort? Als geboren en getogen Amsterdammer vond ik die zware metalen deuren op, in, aan, onder en boven bruggen altijd al vreemd. Zoals die zware deuren onder het viaduct van de Gooiseweg over de Hugo de Vrieslaan. Die verborgen functies en tegelijkertijd verborgen landschapselementen is wat mij ook in de Stelling van Amsterdam fascineert. Buiten gebruik gestelde spoorlijnen vind ik ook intrigerend maar die hadden geen verborgen functies.
Toen ik zelf de tunnel zag nam de nieuwsgierigheid toe. Het bleek een schuilplaats te zijn zoals ik al eerder in een tunnel van het station Utrecht Centraal had gezien. De fietstunnel onder de A10 bleek met twee betonnen roldeuren van 20 cm afgesloten te kunnen worden. In de zijwand van de tunnel zitten enkele technische ruimten en opslagruimte voor bedden. In het Gemeentearchief Amsterdam bleek het archief van de Dienst Bescherming Bevolking aanwezig te zijn. Helaas zonder inventaris maar wel op afspraak te raadplegen. Er werd een afspraak voor 22 maart gemaakt.
|
ArchiefKort na openingstijd van het Gemeentearchief Amsterdam liep ik met een medewerker de depots in. Uit een archief zonder inventaris kan je namelijk geen dossiers aanvragen, die moet je zelf opzoeken. In drie lange stellingen waren toch gauw acht interessante dossiers te vinden, dankzij de originele opschriften op de dozen.
Maar er werd vaak van de plannen afgeweken. Eigenaren boden hun nieuwbouw plannen aan om er een schuilplaats in aan te brengen waarna andere geplande schuilplaatsen vervielen. Enkele schuilplaatsen waren al goedgekeurd om er vervolgens toch nog vanaf te zien. In een enkel geval was al met de bouw begonnen.
|
Veldwerk Bij enkele zakelijke bezoekjes aan Amsterdam zocht ik zelf al een paar schuilplaatsen op. Althans, verder dan de deur of het hek kwam ik uiteraard niet. Als Amsterdammer en vrachtwagenchauffeur was Marcel vaker in de gelegenheid om de locaties langs te gaan. Met enthousiasme werkte hij de lijst van schuilplaatsen af die op een verborgen hoekje van de website stond.
Zelf zat ik dus elke zondagavond de foto's te verwerken en de lijst bij te werken. Bij toeval kwam ik zelf ook in een schuilplaats terecht: het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis aan de Cruquiusweg. Kort na een vraag aan de portier kwam het hoofd Interne zaken met sleutels aanlopen en gingen de deuren open. Zowel de bedrijfsschuilplaats als de openbare schuilplaats zijn wat verbouwd en hergebruikt. Maar de meeste stalen deuren en een van de twee ventilatiesystemen zijn nog aanwezig.
|
ConclusieTerwijl het veldwerk gaande was belde de projectleider Open Monumenten Dag van de gemeente Amsterdam, bureau Monumenten en Archeologie. Ze dacht dat er niet veel in de stad te vinden was voor het thema 'verdediging'. Ze hing juichend de telefoon op: Kustbatterij bij Durgerdam, Duitse bunkers en Koude Oorlog schuilplaatsen. Misschien gaan er een paar schuilplaatsen in september open? Aangezien er al een aantal zijn gesloopt moet de Rijksdienst voor de Monumentenzorg zich ook maar eens een mening gaan vormen over dit soort objecten die de monumentwaardige leeftijd hebben bereikt. Zo wordt een bijzonder lange en grote bedrijfsschuilplaats van Eurometaal (vm. Artillerie Inrichtingen) waarschijnlijk niet door de gemeente genomineerd voor Rijksmonument. En misschien is het wel zinvol om op termijn een schuilplaats (Damrak?) als museumpje in te richten. Met een dependance van het bezoekerscentrum voor de Stelling. Natuurlijk. Nog een paar algemene punten over de Bescherming Bevolking: Bij het Legermuseum Delft is het foto-boekje 'COLD WAR /Civiele verdediging in Nederland 1949-1989' voor €5 te koop. Ook online te bestellen met €1,50 portokosten. Veertien fraaie oude en recente foto's met summiere toelichting in het Nederlands en het Engels. Saillaint detail: gemaakt door Bart Sorgedrager die door de provincie Noord-Holland is gevraagd iets soortgelijks te maken over de kruitfabriek te Muiden. <http://www.legermuseum.nl/service/museumwinkel/uitgaven%20voor%202000.html>
|
Koude OorlogWat gebeurde er op deze dagen aan typische Koude Oorlog zaken zoveel jaren geleden? 5 juni: 6 juni: 7 juni: <http://www.andibradley.com/whatya/jun07.htm> En het begin van het einde waarna de Koude Oorlog kon beginnen, was de landing in Normandië. Gisteren 60 jaar geleden.
|
Overig- Van 5 t.e.m. 10 juni 1967 was de Zesdaagse Oorlog. Oud luchtafweergeschut werd verzameld op het Fort bij Vijfhuizen en het sectorpark in Halfweg om 's nachts naar Israël gevlogen te worden. - De metalen bergloods van het Fort bij Vijfhuizen is voor groot onderhoud ontmanteld en weggevoerd. Zie foto's op: <http://www.kunstfort.nl/index.php?option=content&task=view&id=13&Itemid=26> - De huidige fortwachterswoning van het Fort aan het Pampus is van oorsprong een Duitse bunker. De Stichting Pampus gaat het slopen. Men wil dit compenseren met de herbouw van een artillerieloods en deze als woning in te richten. <http://www.pampus.nl/> - Website van Restaurant Amstelfort in het Fort aan de Drecht is in de lucht: <http://www.amstelfort.nl/> - In mei ongeveer net zo veel bezoekers als april (2.800) die wederom 3.900 bezoeken brachten. In totaal werden elke maand zo'n 48.000 pagina's bekeken. Het verkeer ligt even boven de 2 gigabyte per maand. Ondanks het betere weer... - Erratum: In de vorige nieuwsbrief zat een typfout in de verwijzing naar de informatie-pagina over de Kruitfabriek in Muiden. De juiste is: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/muiden-krijgsman/>
|
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.
|
Nieuwsbrief 150
Toen schreef Marcel Hessels in oktober 2003 aan me:
Met die acht dozen ben ik de rest van de dag bezig geweest. De lijsten van openbare schuilplaatsen van voor 1940 en van 1940-1945 moest ik met een bezwaard hart vooralsnog ongelezen laten.
Aan het eind van de dag stonden er maar liefst 53 (mogelijke) schuilplaatsen op de lijst. Met 43 schuilplaatsen waarvan de capaciteit bekend was hetgeen in totaal minimaal 16.455 personen bedroeg. Daaronder een van de drie metrostations (1979) voor 6.000 personen.
Marcel Hessels was ondertussen goed besmet geraakt met het beton-virus en ging helemaal uit zijn dak: "Er ging een wereld voor me open". De schuilplaats onder de A10 bracht hem op websites over bunkerbouw en militair erfgoed.