|
InleidingDe afgelopen maanden werk ik drie nieuwsbrieven vooruit, zodat ik al ver in januari zit zonder dat een jaarwisseling heeft plaatsgevonden. Dus nu de nieuwsbrief van december, maar de twee in januari worden ook leuk! Omdat dit de laatste nieuwsbrief van 2022 is, beginnen we met een kerstgroet. Daarna een blik terug naar een zomervakantie in het noorden van het land, met wellicht tips jouw volgende (zomer)vakantie? Misschien toch niet in de extra dure kerstperiode doen, maar de jaarlijkse oproep voor donateurs en sponsors is er ook weer. Daarna een artikel over vijf zwart-wit foto's van de toren van Fort Uitermeer. Vervolgens een artikel over de vondst van een sleutel van Fort bij Abcoude en de afwijkende sleutels van dat fort. Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2022/nieuwsbrief-520/ Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.
|
Dienstberichten- Op de webpagina's van veel forten stond bij de bezetting een aantal officieren, minderen e.d. genoemd voor het jaar 1924. Dit waren cijfers van een onderzoek uit dat jaar, maar hoeveel manschappen er op de forten in bijzondere omstandigheden gehuisvest konden worden. Niet om te functioneren als verdedigingswerk, maar als (tijdelijke) kazerne. Deze cijfers hebben in het verleden tot verwarring geleid en zijn soms op verkeerde wijze in publicaties opgenomen. Om die reden zijn de cijfers uit 1924 van de website verwijderd. - De Beeldbank van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) bevat (sinds kort?) een collectie 'Fotoalbums Eerste Wereldoorlog' met 499 foto's. Er zit veel Marine tussen maar ook Amsterdam, de watersnoodramp 1916, de Artillerie-inrichtingen te Zaandam, IJmuiden, paarden en hondenkarren enzovoort. Ook enkele foto's, soms met geschut, kunnen op een fort gemaakt zijn. Blader ze eens door, en als je personen of locaties herkent van andere bronnen, dan kan je eenvoudig een reactie ter verbetering van de beschrijving achterlaten. (Met dank aan Wim de Natris.) - Dit en volgend jaar is het 350 jaar geleden dat het Rampjaar 1672-1673 plaatsvond. Daarbij ontstond de Oude Hollandse Waterlinie met ook Amsterdam daarin. In die linie heeft deze website zich nauwelijks verdiept zodat we inhoudelijke zaken graag aan meer deskundigen overlaten. Een van de projecten is dat Deltares met samenwerkingspartners de inundaties rond Amsterdam heeft gesimuleerd. De video daarvan is niet beschikbaar, maar bij het afsluitende symposium is een meer informatieve video gepresenteerd. - We zijn bezig om, na drie jaar uitstel, de dagexcursie naar het gebied Kudelstaart - Winkel te organiseren. Heb je interesse, hou dan zaterdag 13 mei in het nieuwe jaar alvast vrij!
|
Fijne feestdagen!Tekst en foto: René Ros.
Het was weer een druk jaar met veel leuke ontdekkingen met veel nieuwe informatie en nieuwe inzichten. Heel veel dingen ook geen tijd voor gevonden. Van onhebbelijk gedrag was dit jaar eigenlijk geen sprake. Wat betreft uitdragen van de informatie was het een zeer geslaagd jaar, in de volgende nieuwsbrief zal daar dieper op ingegaan worden. Heel veel dank aan de vrijwilligers, sponsors en donateurs die het werk ook dit jaar hebben ondersteund. We hopen dat je plezier hebt gehad en kennis opgedaan door ons werk.
|
Militair erfgoed in het Hoge NoordenTekst en foto's: René Ros. Mijn drie weken rustige zomervakantie werd wederom in Nederland doorgebracht, deze keer in het noordoosten van ons land. Een stil maar mooi landschap met geel graan en blauwe lucht. Hierbij een kort verslag en drie van de 455 foto's van het militair erfgoed dat we onderweg tegenkwamen. Wellicht geeft het ideeën om zelf eens te bezoeken? Tussendoor schans De Lethe tegen de Duitse grens gezocht en over spannende, onverharde, afgelegen wegen gevonden. Dat was bij Bellingwolde en dat is ook de plek waar de twee in februari 1940 uit Fort bij Spijkerboor ontsnapte Duitse geïnterneerden de grens met Duitsland over hadden willen gaan.
In de stad Groningen is het Noorderpark op de voormalige vestingwerken erg leuk om te bezoeken, het Vondelpark van Groningen. Het in de oude vestinggracht gelegen Gronings Museum had een tentoonstelling over het 'Gronings Ontzet' in 1672. Dat was erg mooi opgezet met veel bijzondere, authentiek spullen van een collectie uit ahum... Munster, Duitsland. Alleen is Groningen helemaal niet ontzet, maar gaven de belegeraars het zelf op.
Ontsnappen van Fort bij Spijkerboor
|
Nieuwe donateurs en sponsors gezocht!Tekst en foto: René Ros. De huidige donateurs en sponsors wil ik bij deze zeer bedanken. Het aantal particulieren en organisaties, de bedragen en het jaarlijks herhalen blijft de verwachtingen overtreffen.
De bibliotheek op Fort Uitermeer en beveiligde opslag hebben kosten voor huisvesting en verzekering. Denk ook aan digitale scans en toegangsabonnementen bij enkele archiefdiensten, aankoop van boeken, foto's, prentbriefkaarten en voorwerpen. En vergeet de brandstofkosten voor de gereden kilometers niet, dat is dit jaar tot nu toe 3.100 kilometer. Ook dit jaar zijn er wel weer lezingen gegeven, maar geen dag-excursie en geen positieve baten daarvan naar de donatiepot. Wil je als persoon of organisatie deze website financieel ondersteunen? Geef dan een donatie en geniet van een aantal voordelen. Bestaande donateurs ontvangen na een jaar een herinnering. Informatie over doneren
|
Historische foto's van Fort UitermeerTekst: René Ros. Zoals eerder hier bekend gemaakt, hebben we een omvangrijke schenking van Rob Schimmel ontvangen met materiaal over zijn werk voor de Stelling. Er wordt nog gewerkt aan het digitaliseren en beschrijven, maar er is een uitzondering te maken voor een aantal bij elkaar horende foto's. Het gaat om oudere foto's die hem blijkbaar beschikbaar waren gesteld. In dit artikel hebben we het over oude foto's van Fort Uitermeer, een toekomstig artikel gaat over Fort bij Veldhuis.
Twee foto's tonen de Vechtzijde (west) van de nog intacte toren (gebouw A). Twee andere zijn vanaf het dak gemaakt en kijken van boven in de open binnenplaats die het fort ooit had. En laat de deuren zien naar de lokalen op de bovenste verdieping, waarbij sommige teksten op deuren zoals 'commandant' leesbaar zijn. Vorig jaar verwierven we 25 foto's van het fort en haar toren, gemaakt door Duitse militairen in de periode 1940-1941. Een van die foto's is uit vrijwel dezelfde hoek gemaakt als een van de nu gevonden foto's. Alleen waar bij de eerste foto een paar Duitse soldaten in een bootje aan het roeien zijn, ligt dat bootje op de andere foto bij de brug aangemeerd.
Op de twee foto's van de binnenplaats zijn drie mannen te zien, waarvan één in burgerkleding. De anderen dragen een militair uniform met wat lijkt op een veldmuts. Dergelijke veldmutsen werden door Nederlandse militairen in 1939-1940 gedragen, maar ook door Duitse militairen die hier in 1940-1945 waren. De foto's kunnen bovendien op verschillende momenten gemaakt zijn. Wie het weet, mag het zeggen. Maar het zijn hoe dan ook bijzondere foto's, die een toren laten zien die vergelijkbaar was met die van de forten Honswijk en Everdingen. P.S. Het WeesperNieuws heeft op 9 december jl. een online artikel, achter de betaalmuur, aan deze foto's besteed. Op 14 december verscheen er een korter artikel in de gedrukte versie. Fort Uitermeer
|
De sleutel van Fort bij AbcoudeTekst en foto: René Ros.
De sleutel zou met meerdere andere met een metaaldetector in de nabijheid van het Fort bij Abcoude zijn gevonden. Het zag er heel anders uit dan bekende sleutels van andere forten. De tekst op de hanger luidt "Gebouw A" en "Bureau Tilegraaf No 30". Gids Joost Italianer heeft foto's gemaakt van de sleutels die nog in het fort aanwezig zijn en die lijken inderdaad op de verworven sleutel, inclusief de hangers. Bovendien vond hij in het boek ‘t Fort Abcoude (Baalbergen, 1991, p.123) een paragraaf over de sleutels. Hierin wordt beschreven dat de Duitse militairen alle sleutels hadden kwijt gemaakt. Na de Tweede Wereldoorlog heeft dhr. N.J. Bernards nieuwe sleutels gemaakt, zo vertelde hij de auteurs van het boek. Er is nu in ieder geval één sleutel meer bekend.
|
Zijn tentje op de militaire heideTekst: René Ros. Een militair zit op een klapstoeltje voor zijn tent en leest een tijdschrift. Een fascinerende foto waarbij allemaal vragen opkomen en je je afvraagt of die te beantwoorden zijn met de minimale aanwijzingen. En het liefst met een verband met de Stelling van Amsterdam, maar dat is niet vooraf te voorspellen.
De foto van een militair voor zijn tent leek ook geen aanknopingspunten te bieden, totdat na het scannen werd ingezoomd op een bordje: "1e Luit. Visscher". En op zijn schouder-epaulette is "LW 30" te lezen. Er waren nog drie groepsfoto's waarop hij goed te herkennen was. De achterzijden bevatten geen teksten, uitgezonderd een stempel van een fotowinkel in Utrecht. Op de website Officiersnamen van het Nationaal Militair Museum werd een 1e Luitenant H.K. Visscher gevonden, bij onder andere het 30e Bataljon Landweer Infanterie. En daarmee kon in de officiers-stamboeken in het Nationaal Archief meer over hem gevonden worden. Van april 1895 tot en met april 1899 was hij vrijwillig verbonden aan het Leger in Nederlandsch Indië. Daar kwam hij bij het opstandige Atjeh terecht en was bij het bloedbad van 1896, werd in 1899 geëvacueerd en in een andere eenheid geplaatst... In 1900 ontving hij het "Eereteeken voor belangrijke Krijgsbedrijven Atjeh 1896-1900".
Hij ging in de tussenliggende zomers voor een paar weken als officier in werkelijke dienst (als instructeur?) bij verschillende regimenten infanterie (RI), waaronder eenmaal het Haarlemse 10RI en driemaal het Amsterdamse 7RI. Op een van de foto's heeft een andere militair een '7' op zijn schouder-epaulette, zodat de foto's in juni 1910, juni 1912 of mei 1913 met 7RI moeten zijn gemaakt. Gezien de wisselende eenheden en tenten op zandgrond, was dat vermoedelijk tijdens oefeningen op het Infanterieschietkamp Harskamp. In augustus 1914 werd hij als Landweerplichtige gemobiliseerd, 44 jaar oud. Het is alleen niet duidelijk bij welke eenheid hij in werkelijke dienst of gedetacheerd was. Dat hij in februari 1918 bevorderd werd tot Reserve Kapitein is mogelijk een aanwijzing dat hij vak- of fortcommandant werd. December 1918 kreeg hij gewoon verlof en mocht naar huis, om in december 1919 groot verlof te krijgen en niet meer terug te hoeven keren.
Hij was goed te herkennen op een groepsfoto van de "Officieren Linkervak" (zittend rechts) met in het onderschrift "H.K. Visscher". De vakindeling is tijdens de mobilisatie gewijzigd en de toen geldende indeling kon - ondanks hulp - niet achterhaald worden. Waarschijnlijk omvatte het linker vak het gebied met Fort Loevestein, Batterij bij Brakel en Batterij bij Poederoijen. Daarmee is een van zijn standplaatsen redelijk nauwkeurig vastgesteld, maar bovendien dat "1e Luit. Visscher" correct was geïdentificeerd als Henri Koenraad Visscher, geboren op 25 januari 1870 te Geervliet ZH. Allemaal erg leuk die virtuele puzzelspeurtocht, maar uiteindelijk is er geen bewijs dat hij in de Stelling heeft gediend. En daarom komt hij niet in aanmerking voor een biografietje op deze website en laten we het bij dit verhaal. Sorry, we moeten streng zijn. Voor wie ook de Nieuwe Hollandse Waterlinie leuk vindt, dan is dit toch een leuk artikel? P.S. Net als voor alle andere artikelen, is ook voor dit artikel maar een deel van de gevonden informatie gebruikt. Dus als je verder onderzoek wilt doen, neem dan even contact op. Infanterie Schietkamp Harskamp
|
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven. |
Nieuwsbrief 520
Mede namens de andere betrokkenen van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam wens ik alle lezers fijne feestdagen, een goede jaarwisseling en alvast een voorspoedig 2022!
Vesting Bourtange, Oudeschans en Nieuweschans zijn met mooi weer bewandeld. Bourtange is bijzonder en moet je een keer gezien hebben en qua kleinte is het heel goed te bewandelen. Grappig zijn de authentiek aandoende remises voor auto's in de vestingwal. En aan de grens is de sinds 1994 in onbruik geraakte slagboom nog naast de weg aanwezig.
Van heel andere orde is de Duitse FLAK-batterij bij Fiemel waar in staal een 8,8 cm kanon is gereconstrueerd en bovenop een bunker geplaatst. Uit de Koude Oorlog is het Navigatiestation "G" tussen Delfzijl en Holwierde, waar de vele radarbunkers en de OPS-bunker vanaf de vroegere militaire weg goed te zien zijn. De bijbehorende kazerne in Appingedam is verbouwd tot appartementen. Bij Hoogezand werd het gebouw van de luisterpost 'Hotel' bekeken, ook uit de Koude Oorlog. Elders is een nieuwe en nog in gebruik zijnde luisterpost als toekomstig militair erfgoed gefotografeerd, maar ik vertel er niets over.
Zoals je zult begrijpen, vraagt het maken en in de lucht houden van deze omvangrijke website vele honderden uren vrije tijd. Jouw donatie is cruciaal om de directe kosten van deze private website te dragen om het in de lucht te houden, onafhankelijk van overheden. Met als doel om kennis, bekendheid en bewustzijn over de geschiedenis van militair erfgoed te bevorderen. 
Er werden vijf schitterende foto's van de toren van Fort Uitermeer in de enveloppen met foto's en negatieven gevonden. Het waren geen originelen, maar foto's van oudere foto's. Dat was bij één vierkante foto te zien, omdat de gekartelde rand mee gefotografeerd was. Benieuwd wie de originele foto's heeft of had.
Er is geen enkele concrete informatie wanneer de foto's zijn gemaakt. De twee foto's van de toren en brug verschillen alleen in de mate van begroeiing en de hoek van de schaduwen. De beschadigingen in het baksteen verschillen, waarschijnlijk door lichtinval, maar je kan niet zeggen dat er veel verschil is en welke foto eerder is gemaakt.
Er werd een eigenaardige sleutel aangeboden die van het Fort bij Abcoude zou zijn geweest. De verkoper kan dat wel beweren, maar liever hebben we ook nog echt bewijs. Maar voor onderzoek heb je geen tijd, je moet dan beslissen over de aankoop. En, was de gok terecht?
Een partij van 45 interessante foto's en prentbriefkaarten werd overgenomen in de hoop dat er ook een paar aan Amsterdam gekoppeld konden worden. Er zitten inderdaad leuke algemene foto's tussen, zoals van het 15e Regiment Infanterie (15RI) uit Nijmegen, grenswacht, wederom een brugdetachement enzovoort. Op een enkele prentbriefkaart is persoonsinformatie te vinden, maar er werden geen duidelijke verbanden met de regio Amsterdam gevonden.
Terug in het moederland ontving hij vanaf 1904 een militair pensioen en werd hij vrijwillig Reserve-officier bij het XXX Landweerdistrict Dordrecht, met Gorinchem als standplaats van de commandant en het bijbehorende 30e Bataljon Landweer Infanterie. Volgens de Bezettingsstaat NHWL 1914 zou het met 1.219 manschappen buiten de forten in de groep Gorinchem gelegerd worden.
Al schrijvende vroeg ik mij af welke manieren er verder nog zijn, om te achterhalen waar hij tijdens de mobilisatie diende. Toen herinnerde ik mij het 'Herinneringsalbum Hollandse Waterlinie, groep Woudrichem'. Dat omvat niet Gorinchem, maar wellicht zat hij tijdens de mobilisatie aan de andere kant van de Waal? Het boekwerkje werd in ons depot opgezocht en ingekeken, waarbij bij pagina 16 een kreet van vreugde klonk...