|
InleidingDe zomerdagen zijn weer weggegleden, we zijn de herfst ingedoken. Het fortenseizoen sluit en de fotografen kunnen eindelijk alle gemaakte foto's gaan uitzoeken. Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2021/nieuwsbrief-505/ Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.
|
Dienstberichten- Vroeger was er in de maand september de Stellingmaand en Fortenmaand, een maand waarin veel forten open gingen terwijl ze het rest van het jaar gesloten waren. We hebben toen aan de openstelling van meerdere forten meegewerkt zoals Fort aan de St. Aagtendijk, Fort bij Hoofddorp en Fort Hinderdam. In de loop der tijd zijn veel forten de rest van het jaar ook open gegaan en is het verworden tot het Fortenfestival van twee weekeinden met weinig speciale openstellingen. Daarom komt het in deze nieuwsbrieven niet meer aan bod en verwijzen we rechts op elke webpagina naar de openingstijden die stichting Liniebreed Ondernemen bijhoudt. En dus niet alleen in september, maar het hele jaar. - De administratie van de geraadpleegde archiefstukken is inmiddels samengevoegd in onze database. Door verdere automatisering is het overzicht van de 27 archiefdiensten in de bronvermelding nu uit die database afkomstig. De bronvermelding is daarmee geheel bijgewerkt en blijft vanaf nu actueel. Bovendien is het uitgebreid met de 263 gebruikte archiefblokken binnen die archiefdiensten. Het zal niet foutloos zijn maar daar wordt in ieder geval wel naar gestreefd. Met die archiefblokken kunnen andere personen hun voordeel doen bij eigen archiefonderzoek. - Op 3 januari 2022 bestaat deze website, nieuwsbrief enzovoort maar liefst 23 jaar! Traditioneel verschijnt er die dag altijd een nieuwsbrief met aandacht voor het nieuwe jaar. Bij de lustra waren het vaak thema-nieuwsbrieven met bijdragen van gastschrijvers. Dat is nu niet het plan maar als er iemand is die bij die gelegenheid iets wil schrijven over de Stelling, de website en de vrijwilligers dan is daar zeker een mogelijkheid voor. Wellicht die ene reactie die je altijd al wilde sturen over een voor jou bijzonder artikel? Vooraf overleg hierover is wellicht handig. Je redacteur verneemt graag van je!
|
Fort Uitermeer door Duitse lensTekst: René Ros.
Na een goede tip konden tegen een flinke betaling 25 foto's aangeschaft worden. Alhoewel graag het hele fotoalbum van de Duitse militair was aangeschaft, waren alleen losse foto's beschikbaar. Doordat de militairen fotoafdrukken met elkaar deelden - afmetingen en vorm verschillen - staat op de achterzijde vaak de naam 'Schellenberger'. Met eenmaal een bedrag van 0,54 gulden. Vermoedelijk is Schellenberger de militair die het meest prominent op een aantal foto's voorkomt. Met alleen de achternaam is niet te achterhalen hoe de oorlog voor hem geëindigd is. Ook achterop de foto's staan een aantal data en daaruit blijkt dat ze tussen november 1940 en juli 1941 zijn gemaakt. Helaas blijkt nergens tot welke eenheid van de Duitse landmacht (Heer) ze behoorden.
Op een aantal foto's is de nog aanwezig remise (gebouw B) te zien, de wapening van een groepsschuilplaats in aanbouw en de fortwachterswoning. Maar vooral zijn de toren en de wallen, zoals die van 1885 tot 1955 aanwezig waren, op een paar foto's te zien. Werkelijk heel bijzonder omdat het niet meer het beeld is wat je nu ter plekke ziet. Het was een bijzonder genoegen om de foto's tijdens Open Monumentendag op 11 september jl. op het Fort Uitermeer te presenteren aan belangstellenden. Deze presentatie wordt binnenkort voor een beperkt publiek online verzorgd (zie artikel hieronder). Alle foto's zijn in de online collectie te bekijken en zijn voor iedereen beschikbaar voor studie en publicaties. Fort Uitermeer
|
Fort Uitermeer in Beeld 1940-1941Tekst: René Ros.
Op de foto's zijn onder andere de barakken te zien die op het fort stonden. Maar bovenal zijn er een aantal schitterende foto's die de verdedigbare toren en de wallen tonen zoals die ooit waren. De aanschaf was mogelijk dankzij de donateurs, zodat deze lezing alleen toegankelijk is voor donateurs en medewerkers van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. Tevens kunnen medewerkers van stichting Uiteraard Uitermeer deelnemen. Datum: 13 oktober as.
|
Veldtocht in het ZuidenTekst en foto's: René Ros. Tijdens de lockdowns werd iedereen duidelijk hoe fijn het daarvoor was om naar werk, school en vrijetijdsbesteding te kunnen. De buitenploeg, de harde kern van het Documentatiecentrum, miste de veldtochten en die zijn we nu aan het inhalen. De 'grote roerganger' (grapje!) neemt steeds één persoon mee op veldtocht en deze keer deel 3: het Zuidfront.
Uiteraard hebben we nog een rondje over dit bijzondere fort gelopen en de diverse onderdelen besproken of herinneringen opgehaald. Het fort is sinds 2006 in eigendom van Natuurmonumenten maar de herbestemming met een nieuwe gebruiker is nu voor de tweede of derde keer mislukt. Aan het groen hebben vrijwilligers in ieder geval wekelijks de handen vol. Ondertussen zit de Stichting Viscentra Gehandicapten al 55 jaar in de bergloods en langs de gracht van het fort. We reden het riviertje Winkel af en kwamen langs het gelijknamige fort. Sinds het vertrek door de Vafamil-camping in 2015, is hier geen teken van leven meer vernomen. Wat moet je met een fort zonder gebouwen? Een camping was misschien wel de beste herbestemming? Drie kilometer verder ligt het Fort Waver-Amstel ook zoals we gewend waren. Als je niet van plan bent wijn te kopen, dan kan je alleen met de regelmatige rondleidingen van Natuurmonumenten de niet verhuurde ruimten bekijken. De toiletten en keelkazematten zijn erg origineel en erg mooi maar de rest van het zeer oorspronkelijke interieur blijft helaas onzichtbaar. De bergloods is lang geleden gesloopt maar in het geschonken archief van Rob Schimmel zit er minstens één foto van.
Terug naar de andere kant van de Amstel hebben we op Fort bij Uithoorn wat opgehaald. Dit fort kennen we als mede-gebruiker heel goed. Hier stuiten de historisch gebaseerde plannen op overheidsweerstand en de bergloods wordt voorlopig nog geen restaurant. De eigenaar heeft daarom al vele jaren weinig enthousiasme om het fort open te stellen. Via de Linie Kudelstaart - Uithoorn reden we richting Kudelstaart. De nieuwe brug van Fort bij De Kwakel zag er goed uit. De bergloods van het fort is in vijf woningen verdeeld en gezien de verschillende tinten buitenverf, doet ieder zijn eigen onderhoud. En één doet dat helemaal niet...
Aan de andere kant van de Legmeerdijk ligt een aparte Geniedijk en die is recentelijk op de schop gegaan. Halverwege de helling ligt een vernieuwd fietspad en onderaan parkeervakken met trappen. Jammer dat het uitzicht nogal bebouwd is en met enige moeite kan je de woning en loods van Fort bij Kudelstaart zien. Voor het Fort bij Kudelstaart zijn er grootste plannen, die nog verder gaan dan Fort aan de Nekkerweg. Respect voor de historie lijkt hier ver te zoeken, dat bestaat namelijk niet uitsluitend uit het behouden van het beton. Het fort hadden we eerder al eens bezocht en vanwege afsluiting van een snelweg moesten we weer richting Weesp om de vracht afleveren op Fort Uitermeer en dan naar huis. Eigenlijk hebben we in dit deel van de Stelling weinig nieuwe zaken gezien. Dat is een goed teken, dan ziet het er nog net zo uit als een aantal jaren geleden en is dit deel van het Werelderfgoed behouden. Wel viel ons op dat de bergloodsen op heel veel verschillende manieren herbestemd zijn, hopelijk is jou dat als lezer in dit artikel ook opgevallen. Fort bij Abcoude
|
Vrijkaarten voor een dagje PampusTekst: René Ros m.m.v. Tom van Nouhuys (Stichting Forteiland Pampus).
De luchtfoto's zijn tussen 2012 en 2014 door ons gemaakt en beschikbaar gesteld. Voor het gebruik van de foto's wordt per jaar een klein bedrag in rekening gebracht maar met 46 foto's is het toch een leuk totaalbedrag. Vanwege de corona-crisis was het fort in 2020 zeer beperkt open en hebben we dat bedrag kwijtgescholden. En voor 2021 wordt het 'uitgekeerd' als vrijkaarten die we onder onze donateurs gaan verspreiden. Deze vrijkaarten zijn voor toegang inclusief de veerdienst en zijn geldig tot en met het eind van seizoen 2022. De donateurs ontvangen een aparte e-mail over hoe zij in aanmerking kunnen komen voor de vrijkaartjes. Op vrijdag 29 oktober gaan de makers van de luchtfoto's, Otto Bodemeijer en René Ros, met de eerste veerdienst uit Muiden naar het fort. Zij blijven er de hele dag en het zou leuk zijn om dan de donateurs en andere geïnteresseerden te treffen! Als bezoeker kan je met of zonder gids door het fort dwalen, de luchtfoto's bekijken en prima lunchen. En natuurlijk raden we aan om ook de ballonvaart te beleven - waar we ook aan meegewerkt hebben. Forteiland Pampus
|
In Abcouder baksteen gegriftTekst: René Ros.
Zodoende werden Otto en René op een vroege zaterdagmorgen eind augustus 2021, door gids Joost Italianer naar de bovenverdieping van de bomvrije kazerne van het Fort bij Abcoude gebracht. In lokaal 29 waren vijf teksten gevonden. Dit zijn jaartallen, persoonsnamen en één plaatsnaam die, net boven de onderste bedden van de gebruikte stapelbedden, in de bakstenen muur waren gekrast. We vonden nog twee heel slecht leesbare teksten "C W" en "79 r". En een potloodtekst "2 Comp 1 Pel. 2 Sectie 6 man", maar dat hoeft niets met de namen te maken te hebben. Vervolgens hebben we alle lokalen op de bovenverdieping - die alle leeg zijn - nauwkeurig met lampen nagekeken en nóg één ingekraste tekst in lokaal 34 gevonden.
De uitgebreide controlelijsten zijn pas in 1904 ingevoerd, zodat we het moeten doen met het archief 2.13.09 Stamboeken van Onderofficieren en minderen na 1813 (1813-1924). Dat papier ligt in het Nationaal Archief te 's-Gravenhage, maar is sinds enige tijd online te raadplegen.
De zoektocht naar Bakhuizen is daarom opgegeven, maar voor de andere zes was de vraag wanneer die namen in de muur gekrast waren. Volgens de stamboeken was één van de kanonniers al in 1906 uit dienst ontslagen, twee anderen in 1913. Daarmee was duidelijk dat de namen niet in de mobilisatie 1914-1919 zijn geplaatst. Bij de herhalingsopkomsten waren niet allen steeds aanwezig. En we gaan er van uit dat ieder zijn eigen naam heeft geplaatst. Delpher is de website van de Koninklijke Bibliotheek met héél veel gedigitaliseerde historische kranten en tijdschriften, en die zijn ook op tekst doorzoekbaar. Het is een grote vergaarbak van teksten dus erin zoeken is niet eenvoudig, maar een historicus kan niet meer zonder. Er werden vier artikelen gevonden over oefeningen op het fort. De artikelen betreffen de ingezonden opinie van een anoniem persoon, dus niet heel waardevol maar hij was wel op de hoogte van oefeningen in de Stelling. Hij schreef dat er in september 1897 en september 1898 gedurende drie weken oefeningen van 2RVgA op Fort bij Abcoude waren geweest. In maart 1899 schreef hij dat die oefeningen dat jaar er niet zouden zijn, maar in plaats daarvan een oefening bij Velsen. Dat is de oefening waarbij fotograaf Jacob Olie sr. foto's van zijn dienstplichtige zoon maakte.
Is het nou interessant om je te verdiepen in de mensen die op de forten hebben gezeten? Sommige hedendaagse mensen vinden van niet. Maar nu weten we wel wie die mensen waren en wanneer de namen in de muur zijn gekrast. De gidsen kunnen bezoekers daar op wijzen (alstublieft Natuurmonumenten) én iets over vertellen. Maar bovenal geeft dit inzicht in de oefeningen in de Stelling toen de bouw eigenlijk nog moest beginnen. En dat alles dankzij een groepje 20-jarigen in 1898 en schoolkinderen in 2019. Joost: "Wat een gepuzzel. Ik denk dat die soldaten dit heel amusant zouden hebben gevonden." Namen in Fort bij Abcoude (nieuw)
|
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven. |
Nieuwsbrief 505
De Tweede Wereldoorlog is voor ons land een heftige tijd geweest. Bij onvrijheid en bezetting kan vrijwel niemand van ons zich iets voorstellen. En de herinneringen leggen veel nadruk op de Holocaust en verzet. Met daarnaast veel aandacht voor de bevrijders maar minder voor de bezetter. Het is dan ook bijzonder als er foto's opduiken van Duitse militairen op Fort Uitermeer.
Er zijn een aantal foto's buiten het fort gemaakt, op een schietterrein (mogelijk Crailo) en het peloton marcherend langs de Vecht en de 's-Gravelandse Vaart. Uit andere foto's blijkt dat er binnen de wallen houten barakken stonden die ze gebruikten als verblijf. Waarschijnlijk zijn dit de barakken die in 1939-1940 op het fort zijn gebouwd als verblijf voor onze eigen troepen, in de kazematten en de groepsnesten in de omgeving. Op een van de foto's zitten militairen bij de radio te luisteren naar berichten over de Duitse inval in Joegoslavië in april 1941. Fijn dat dat achterop was geschreven.
Enige tijd geleden zijn 25 foto's verworven, die gemaakt zijn door Duitse militairen die in 1940 en 1941 op het Fort Uitermeer verbleven. De foto's geven een uniek beeld van het fort in die periode. In een online presentatie worden deze foto's getoond, toegelicht en besproken.
De dag begon met een afspraak op Fort bij Abcoude, hetgeen vanuit Weesp eenvoudig via het pittoreske riviertje Het Gein is te bereiken. Er waren vijf ingekraste persoonsnamen met jaartallen en één plaatsnaam gevonden en deze ochtend vonden we er nog drie en een potloodtekst. In een ander artikel gaan we dieper op die namen in.
Na een lunch in restaurant Het Rechthuis in Uithoorn reden we naar Fort aan de Drecht. De vervallen bergloods daarvan is recent met provinciale subsidie gerestaureerd en ziet er weer goed uit. Gezien de eerdere zeer slechte staat vermoeden we dat er geen plank meer origineel is, maar alleen de fundering en de draagbalken. De bergloods staat nu te koop als één vrijstaande 300 m2 eengezinswoning met slechts vier slaapkamers, voor 1,4 miljoen euro. We overwogen het te kopen om onze bibliotheek en depot er in te huisvesten, maar met de donaties redden we dat nét niet... (ook een grapje!)
Langs de goed herkenbare Batterij III kwamen we bij Batterij II. Hiernaast is een nieuwe toegang gemaakt als tweede ontsluiting van een nieuwe woonwijk van De Kwakel. Dit zijn duidelijk geen huizen voor Chantal Student en Jeffrey Middenklas, maar voor de VVD-doelgroep. En nee, de grootste partij of die met de meeste stemmenwinst, is niet de meerderheid. Afijn, laten we ons maar beperken tot de historie. We reden langs de gerestaureerde damsluis naar Batterij I, een grote molshoop waar de schapen heersen. Met wat graafwerk moet dit toch eenvoudig te herscheppen zijn tot een mooi landschapselement dat nieuwsgierig maakt?
In april 2015 werd op het Fort aan het Pampus een tentoonstelling van luchtfoto's geopend, waarin onze foto's van alle forten van de Stelling van boven bekeken kunnen worden. Voor onze donateurs hebben we een eenmalige aanbieding voor vrijkaarten voor dit bijzondere fort.
Al sinds eind jaren 1980 lopen er gidsen op het Fort bij Abcoude rond. Toch had blijkbaar nog niemand de muren nagekeken op teksten. In 2019 zagen jonge bezoekers op hun ooghoogte wél teksten in de bakstenen staan. Naar aanleiding van ons onderzoek naar de cyrillische tekst in Fort bij Uithoorn en naar militairen in het algemeen, werden we gevraagd de teksten te komen bekijken.
De compleetste naam was "JH v Vloten" en die werd vlot in de militieregisters gevonden. Belangrijke informatie daarin was dat hij in 1898 was ingelijfd als militieplichtige bij het 2e Regiment Vestingartillerie (2RVgA). Dat jaartal zagen we bij andere namen staan en was niet het geboortejaar maar het lichtingjaar. Dat geldt ook voor "H vd Peet" wiens militaire loopbaan vrijwel exact overeen komt met Van Vloten, inclusief drie herhalingsopkomsten in 1900, 1903 en 1905. Van Vloten werd in 1959 op begraafplaats Rustoord in Diemen begraven, maar een grafsteen is niet te herkennen en, wegens in het verleden onzorgvuldig administreren, is niet bekend waar het graf zich bevindt.
Dat betekent dat de zes kanonniers zes maanden na inlijving, in september 1898, tijdens een oefening op Fort bij Abcoude in de muur hebben zitten krassen. Abcoude was vanaf de Oranje-Nassau Kazerne, zowel marcherend over de Rijksstraatweg naar Utrecht als per trein via het Weesperpoortstation, goed te bereiken.