|
InleidingBeste lezer, Een heel gevarieerde nieuwsbrief! Over de UNESCO-aanvraag voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie en - ahum, bijna hetzelfde niveau - de reacties op onze 500ste nieuwsbrief. Eindelijk weer een veldtocht langs de forten, dus verslag van het Noordfront. Dan word je meegenomen naar de Koude Oorlog in de kelder van een gebouw van de Rijkspostspaarbank. Een tekening van een fort werd ons geschonken en uiteraard is geprobeerd de achtergrond te achterhalen. En tenslotte de heel bijzondere vondst van een cyrillische tekst in Fort bij Uithoorn! Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2021/nieuwsbrief-502/ Veel leesplezier! Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.
|
Dienstberichten- Acht maanden na de eerste uitgave is er een bijgewerkte versie van "Beste Nederlanders!" verschenen. Daarin beschrijft "Pelt" zijn herinneringen aan zijn werk voor een geheime Nederlandse Stay Behind organisatie. De nieuwe informatie is aanvullend en het meeste is afkomstig uit stukken in het Nationaal Archief. - Geheim Water is een 8D podcast over het belang van het water in het verleden, heden en de toekomst van Nederland. Sluit je ogen en stap in een andere wereld! De eerst twee van tien afleveringen zijn inmiddels te beluisteren en elke donderdag verschijnt een nieuwe aflevering. Het Kenniscentrum Waterlinies was met veel plezier betrokken bij de scripts. - Onze bibliotheek is weer open! De gastheer is gevaccineerd en het aantal bezoekers wordt beperkt door bezoek alleen op afspraak mogelijk te maken. Wil je informatie en discussiëren over de Stelling, na die lange tijd weer eens bijpraten, of meedenken wat wij anders zouden moeten doen? Kom dan gerust op zaterdagmiddag langs in onze bibliotheek op Fort Uitermeer. Maar dus wel op afspraak...
|
Hollandse Waterlinies zijn Werelderfgoed waardigTekst en foto: project Nieuwe Hollandse Waterlinies d.d. 4 juni 2021.
ICOMOS adviseert het Werelderfgoed comité, dat tussen 16 en 31 juli online bijeenkomt, om niet direct in te schrijven, dit heet een referral. Een referral geeft Nederland de mogelijkheid om binnen maximaal 3 jaar antwoord te geven op de vragen en adviezen van ICOMOS. Na het beantwoorden van de vragen zal ICOMOS opnieuw een advies uitbrengen aan het Werelderfgoed comité. Het Werelderfgoed comité neemt uiteindelijk het besluit over de nominatie. Het comité neemt de erkenning van de unieke uitzonderlijke waarde en de bevindingen van ICOMOS over de bescherming mee in de overwegingen. Het comité kan het advies overnemen, maar kan ook besluiten om af te wijken van dit advies. Eind juli 2021 neemt het comité haar definitieve besluit. De vier Linieprovincies; Noord-Holland, Utrecht, Gelderland en Noord-Brabant en het Rijk zijn blij dat ICOMOS de unieke kwaliteiten van de Hollandse Waterlinies erkent. De komende tijd wordt het advies bestudeerd en bepalen de samenwerkende linieprovincies en het Rijk hoe Nederland omgaat met de aandachtspunten die ICOMOS formuleert. Project Nieuwe Hollandse Waterlinie
|
Dank voor de felicitaties!Tekst: René Ros. Op 12 mei jl. verscheen de 500ste nieuwsbrief sinds 25 februari 1999. En bovendien was het een speciaal thema-nummer met 'Herinneringen van Reserve-Luitenant Rang' als onderwerp. Vooral over het nieuwsbrief-jubileum kwamen reacties binnen. De meeste reacties op de nieuwe publicatie zullen wel komen nadat men in de zomervakantie tijd heeft gehad de 100+ pagina's te lezen.
En voor iedereen die aan de Herinneringen van Rang heeft meegewerkt, volgt hier een selectie van de reacties daarop: Dank aan iedereen die meegewerkt heeft. Maar ook dank aan iedereen die gereageerd heeft en daarmee alle betrokkenen motiveert. Reacties zijn en blijven daarom altijd welkom, positief of negatief! N.B. Op 7 juni jl. is er een nieuwe versie verschenen met enkele wijzigingen, met name Majoor van Gastel is geïdentificeerd. Nieuwsbrief 500 - thema Herinneringen van Reserve-Luitenant Rang
|
Veldtocht in het NoordfrontTekst en foto's: René Ros.
Alhoewel de corona-maatregelen versoepeld waren, kwam veiligheidshalve slechts één meereizende gast op de achterbank met een hoestscherm ertussen. Marcel werd thuis opgehaald en we reden eerst naar Edam. Van het stadhuis moesten nieuwe foto's gemaakt worden, omdat het in de Eerste Wereldoorlog als luchtwachtpost was gebruikt. En nog een paar extra foto's voor een ander projectje waarover een volgende keer meer. Aangekomen bij het Fort bij Edam moest ik terugdenken aan de eerste veldtocht in 1998, toen we ook daar begonnen. Boswachter Ab van Dorp liet ons toen allervriendelijkst in het, nog door planten en spinrag overwoekerde, fort fotograferen. Jawel, Ab woont er nog steeds en reed met een kruiwagen twee dozen Fort! Magazine naar het fort. Wederom vroeg hij allervriendelijkst of we het fort in wilden. Als verwende nesten bedankten we voor de eer. We maakten een paar foto's van mooie zaken waar je meestal aan voorbij loopt, zoals toegangshek, dam, loods, woning en kokerschietbaan, en gingen naar de volgende locatie.
Even kijken bij de duiker in de Jispersloot en dan naar Fort aan de Middenweg. Ook hier werden we alleraardigst als oude bekenden ontvangen en konden het fort op. Dat kwam goed uit want voor een ander projectje moesten we de diameter van de spreekbuis tussen observatiepost en keelkazemat opmeten. Een aantal lokalen zijn als men-cave ingericht met fitness-apparaten en we weten nu de beste herbestemming voor de haken in de plafonds: boksballen!
Tenslotte reden we naar West-Graftdijk. Waar dat ligt? Nou, ten westen van Oost-Graftdijk... Beide zijn kleine dorpjes aan het Noordhollands-Kanaal dat die dag druk bevaren werd. "U heeft een vreemde hobby, maar u komt op veel bijzondere plaatsen" sloot ooit een buschauffeur een excursie af. En hij had gelijk. Als er geen schutsluis in dat dorp lag, dat ooit de functie had om de Eilandspolder te inunderen, dan hadden we dit pittoreske dorpje nooit gezien. Helaas waren er geen militaire aanpassingen aan de sluis te herkennen. Het was de hele dag ongeveer 20 graden Celcius maar als je dat niet meer gewend bent, voelt het als 30-35 graden en klotst het zweet uit je oksels. Daarom gingen we naar de schutsluis in De Rijp, welke ook een rol speelde in het inunderen. Die sluis kon ons deze keer geheel niet interesseren. Wel de ernaast gevestigde IJssalon Toetie Froetie!!! Fort bij Edam
|
De kelders van RijkspostspaarbankTekst en foto's: René Ros.
Leeuwenburg is de naam van het pand naast het Amstelstation in Amsterdam, waar sinds 1998 de technische opleidingen van de Hogeschool van Amsterdam zijn gevestigd. Ook mijn informatica-opleiding van de HTS aan de Europaboulevard verhuisde erheen, maar ik had mijn diploma toen al een paar jaar op zak. Het pand was echter gebouwd voor en gebruikt door de Rijkspostspaarbank (RPS), fuseerde met de Postgiro tot Postbank en ging later op in de ING Bank. Alle drie hadden een leeuw in het logo, en daar komt de naam Leeuwenburg vandaan.
Gezien de typeplaatjes vermoeden we dat het alleen een bedrijfsschuilplaats is geweest. De afkorting 'B.Z.B.' staat voor Bedrijfszelfbescherming en een van de taken was om de werknemers een veilige schuilplaats te bieden. Het adres is nooit gezien op lijsten van openbare schuilplaatsen dus een combinatie daarmee zal het niet zijn geweest. En wil je in geval van oorlog burgers bij de waardevolle spullen en computersystemen?
|
Verborgen fort vastgelegdTekst: René Ros. Of ik even koffie wilde komen drinken op het hoofdkwartier van Stichting Liniebreed Ondernemen, in de kazerne van Fort Nieuwersluis. Na bijgepraat te hebben, werd een in cadeaupapier verpakte fotolijst overhandigd. Als beheerders van de recreatieve website over de Stelling, hadden ze een ingelijste tekening ontvangen. Samen met hun opdrachtgever provincie Noord-Holland, vonden ze het logisch dat die tekening aan onze historische collectie werd toegevoegd. Waarvan akte en waarvoor dank!
Gesigneerd is met "R. Lensselink" en dat moet de kunstenaar Rens Lensselink (1860-1946) zijn. Geboren in Zaandam woonde hij na Buenos Aires en Amsterdam sinds 1915 in Haarlem. Een dochter is in 1919 in Haarlem overleden en zijn vrouw en een zoon overleden in 1931 in dezelfde plaats. In zijn 20ste levensjaar woonde hij in de gemeente Zaandam en het militieregister aldaar vermeldt dat hij op 12 maart 1880 tot de militaire dienst was aangewezen. Helaas ontbreekt de gebruikelijke vermelding bij welk regiment hij daarna 'ingelijfd' werd. Het kostte de nodige tijd om online meerdere stamboeken van de meest waarschijnlijke regimenten te doorzoeken. Dat leverde helaas niets op en mogelijk is hij helemaal niet in dienst geweest. Het zou zo mooi geweest zijn als aannemelijk gemaakt kon worden, dat hij zelf enkele jaren eerder op dat fort had gediend. Door zijn leeftijd is dat minder waarschijnlijk. Maar dan was het geen leuke landschapstekening geweest, maar nostalgie... Fort aan de Liede
|
Of je Russisch praatTekst: Lambert Koeter en René Ros.
In het rechter reinigingslokaal werd in potlood "Daalhuizen" aangetroffen. En in de verf is "MA.K.S. PUTZ HH 26-7" gekrast, waarbij de punten een of meer onleesbare letters in de afgebladderde verf aanduiden. Die beide teksten bieden onvoldoende aanknopingspunten. Remco las de Cyrillische tekst als "Караев Сосланбек Михайлович 1920r" en in onze schrijfwijze is dat "Soslanbek Michajlovitsj Karaev 1920". De г staat voor год (jaar) om een jaartal aan te duiden. De namen komen veel voor in Ossetië, een regio die in de Kaukasus ligt, tussen de Zwarte Zee en de Kaspische Zee. De republiek Noord-Ossetië maakt onderdeel uit van de Russische Federatie en Zuid-Ossetië heeft zich met Russische steun vrijgevochten van de zuidelijk gelegen republiek Georgië. En ten zuiden van Georgië ligt de republiek Armenië. Uit de berichten van het Bureau Inlichtingen Londen was ons al bekend dat in april 1945 een twintigtal "Armeniërs" op het fort waren gelegerd. Zeer waarschijnlijk behoorde Karaev tot een Armeens Bataljon in Duitse dienst, de zogenoemde Osttruppen. Osttruppen waren Sovjet-militairen die door de Duitsers krijgsgevangen waren gemaakt, en hen deels beschouwden als hun bevrijders tegen de communisten. Ook door de slechte levensomstandigheden als krijgsgevangenen grepen ze de kans voor een onzeker maar beter leven in Duitse dienst of kregen ze zelfs geen keuze. Wat zou jij gedaan hebben?
Vanaf mei 1943 waren ze als bewakingstroepen op Schouwen-Duiveland en Goeree-Overflakkee gelegerd geweest, maar kleinere eenheden kwamen ook in de provincies Utrecht en Noord-Brabant terecht. Een aantal van hen had contact met het Nederlandse verzet. Na de oorlog verbleven 350 militairen op Kasteel De Haar bij Haarzuilens en een kleiner aantal, waarschijnlijk die uit Aalsmeer en Uithoorn, in IJmuiden. In juni 1945 vertrokken de militairen van De Haar via een kamp in Tilburg voor weer een gedwongen reis, nu terug naar de Sovjet-Unie. Slechts een klein aantal lukte het in Nederland te blijven. Dankzij de tekst in het fort weten we zeker dat Karaev daar verbleven heeft, over de andere locaties in Nederland is het slechts gissen. Er is geen graf in Nederland van hem bekend en zijn naam komt niet in de Russische 'Memorial' databank van gesneuvelden en vermisten voor. Zij die in het Duitse leger hadden gediend, werden door de Sovjet-Unie als landverraders beschouwd en kwamen in Siberische kampen terecht. De archieven van de geheime dienst uit zijn geboortestreek zouden, volgens Remco, opheldering kunnen geven over zijn latere lot. Maar waar is zijn geboortestreek? Jerevan? Rostov? En was Putz een Duitser in het bataljon? Er blijven heel veel vragen. Zijn familie kan wellicht meer vertellen over zijn terugkeer. En zouden zij het waardevol vinden om te weten dat hij 76 jaar geleden 3.000 km. van huis was? Mocht iemand een mogelijkheid weten om meer informatie of zijn familie te achterhalen, laat gerust van je horen. Soldaat Karaev (nieuw)
|
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven. |
Nieuwsbrief 502
Het adviesorgaan van UNESCO, ICOMOS, heeft advies uitgebracht over de nominatie van de Nieuwe Hollandse Waterlinie als uitbreiding op de Stelling van Amsterdam, samen straks de Hollandse Waterlinies. In dit advies concludeert ICOMOS dat de uitbreiding Werelderfgoed waardig is en de unieke uitzonderlijke waarde van de Stelling van Amsterdam versterkt. Maar er staat ook een aantal kritische punten in het advies. ICOMOS vraagt zich af of het genomineerde Werelderfgoed wel voldoende beschermd is tegen de grote ruimtelijke druk in sommige delen ervan en vraagt Nederland om nog eens kritisch te kijken naar de bescherming.
Niet alleen voor mijzelf maar voor iedereen die aan de nieuwsbrieven heeft meegewerkt, zijn dit enkele reacties op de 500ste nieuwsbrief:
Meer dan andere jaren heb ik een behoefte om tochten langs forten te maken. Niet eens zo zeer om de forten zelf te bezoeken, want je bent minstens een halve dag per fort bezig. Alleen even kijken of de forten er nog liggen, en de kleine elementen in het omliggende landschap inspecteren. Hopelijk is dit het eerste verslag van meerdere van dergelijke veldtochten dit jaar. Deel 1: Noordfront.
Via een nieuw industrieterrein in de Purmer kwamen we bij Fort bij Kwadijk. Gesloten en zo te zien niets aan veranderd. Het fort is weg en zoeken naar grenspalen was door het lange gras onbegonnen werk. Over de verhoogde weg door Kwadijk reden we naar het westen. Het was een zondag dus de wijnimporteur op Fort benoorden Purmerend was gesloten. De inlaatduiker heeft de wegvernieuwing op de ringdijk overleefd en de wachterswoning staat er mooi bij. In het voorbijgaan de voertuigloodsen uit de Koude Oorlog gezien.
Enigszins tot onze verrassing was er op Fort bij Spijkerboor een familiefeest gaande. We hebben ze maar niet lastig gevallen en ons gericht op de andere gebouwen en een wandeling om de gracht. Bij die wandeling viel ons op dat er geen enkel informatiebordje meer staat. We hebben nog even stilgestaan bij de winterse ontsnappingstocht van twee geïnterneerde Duitse militairen. En we vonden nog een vreemd blok beton met een stalen pijp erin. Een fort met veel verhalen, sommige kennen we er al van maar heel veel zijn verloren gegaan.
Midden december 2020 ontvingen we een tip dat in de kelder van 'Leeuwenburg' een schuilkelder zou zitten. Wegens tijdgebrek kon ik daar toen niet op in gaan. Maar naar aanleiding van een tweet van Bond Heemschut over het kantoorpand en de bouwstijl 'Brutalisme', deden zij de voorbereiding en ik mocht mee.
We begonnen bij een vrij dikke deurkozijn op verdieping -3. De versterkte maar dunne deur die er nu in zit, was daar vast niet voor gemaakt. In de luchtbehandelingsruimte vonden we typeplaatjes zonder bouwjaar maar wel met de vermelding 't.b.v. B.Z.B.' en 'toiletten B.Z.B.' En we kregen de laatste van vijf dieselgeneratoren te zien, met bouwjaar 1971 volgens het typeplaatje.
De tekst "Bij 't Fort a/d Liede 1921" linksonder in de tekening, is natuurlijk een duidelijke clou die we niet vaak zien. Het probleem van een schilderij, tekening of foto dat vanaf de openbare weg van een fort is gemaakt, is dat je vooral bomen, riet en water ziet. Dat is hier ook het geval dus een spectaculair beeld van het Fort aan de Liede is het niet. Opgaan in het landschap wordt er altijd mee bewezen.
In maart 1945 werd het merendeel van het 812. Armenisches Infanterie-Bataillon naar Arnhem gestuurd maar 35 bleven ter bewaking in Aalsmeer (fort?) achter, 20 op het fort bij Uithoorn en 15 bij de teerfabriek (later Cindu) in Uithoorn. Het 812de was in december 1942 opgericht en de mannen waren merendeels afkomstig uit de omgeving van de Armeense stad Jerevan en de in Rusland gelegen havenplaats Rostov.