Granaten gevuld met mosterdgas, een olieachtige vloeistof, verspreiden een damp met o.a. blaartrekkende werking op huid en longen na het exploderen. Dit strijdgas werd voor het eerst in de Eerste Wereldoorlog bij Ieper in België gebruikt.
In 1938 gaf het Departement van Koloniën opdracht aan de Artillerie-Inrichtingen (A.I.) om een "kaneelolie installatie" te kopen en te beproeven. "Kaneelolie" werd als codenaam voor mosterdgas gebruikt. Volgens verdragen mocht Nederland geen strijdgassen produceren of opslaan.
De installatie werd aangeschaft in Hamburg (Duitsland) en geplaatst nabij de turfloodsen, voorheen behorende tot het Algemeen Verdedigingspark, en het Scheikundig laboratorium (nr. 197, 1916-1921).
In de loop van 1938 werd de fabricage van zwavelmosterdgas bestudeerd en beproefd. Dit gebeurde met medewerking van een Duitse chemicus. De experimenten hielden o.a. huidproeven met konijnen in. Ook zouden er proeven met mensen uitgevoerd zijn. Al in eind november 1938 waren de proefnemingen gereed en werd de opdracht afgerond.
In 1939 zijn nog meer experimenten gedaan om het productieproces te verbeteren. Een nieuwe installatie is waarschijnlijk niet geleverd voor mei 1940.
 |
| De met water gevulde kuil waar ooit de "kelder voor kaneelolie" was. (Foto: © René Ros, 2003) |
In zoutzuur opgelost mosterdgas vormde de grootste hoeveelheid afval en dit werd, op het zuidoostelijke deel van het A.I.-terrein, in een kuil gegoten voor natuurlijke afbraak door lucht en water. Bij de ontmanteling van de installatie werden leidingen begraven tussen de turfloodsen. Op beide locaties zijn later nog personen in contact gekomen met actief mosterdgas. In 2000 bleek op één plek enig mosterdgas aanwezig te zijn.
Het geproduceerde mosterdgas, maximaal drie ton in de vaten en tank in de "kelder voor kaneelolie", werden eind november 1943 door de Duitse bezetter in de duinen bij Zandvoort gedeeltelijk vernietigd.
In 1947 speelde "een mosterdgaskwestie in Amsterdam". Mogelijk dat in dat jaar door Canadese troepen nog twee vaten van 240 liter met mosterdgas werden gevonden en opgeborgen in een bunker in de duinen Parnassia bij Haarlem. Pas toen deze bunker in de jaren 1960 werd gesloopt zouden de vaten definitief zijn opgeruimd.
Begin 1939 werd de proefinstallatie verscheept naar Batujajar bij Bandung op Java. Daar werd in 1940-1941 ongeveer 55 ton mosterdgas geproduceerd en opgeslagen in vijf ondergrondse opslagtanks. De fabriek werd in 1949-1950 afgebroken maar de ondergrondse opslagtanks bleven onaangeroerd.
Veertig jaar later bleek dat één tank was stuk gegaan en het mosterdgas weggelekt en onschadelijk geworden was. De andere opslagtanks bevatte grotendeels nog actief mosterdgas.
De resterende 45 ton is in 1979 onder leiding van T.N.O. vernietigd en werd exemplarisch voor een internationale samenwerking bij het vernietigen van chemische wapens.
Zie ook Thema-nieuwsbrief 'Gas-gas-gas!'.
