Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 65
(29 juli 2002)
Beste lezer,
Bij deze een nieuwe nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam; een
onafhankelijk particulier initiatief zonder winst-oogmerk.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>
Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen, ook te vinden op: <https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook meer informatie over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief
te vinden.
Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.
Tip: stuur de nieuwsbrief door aan anderen en vraag ze ook abonnee te worden.
INHOUD
In deze nieuwsbrief:
GENIEDIJK HAARLEMMERMEER
Sinds ik in 1998 begon met het systematisch bezoeken van alle onderdelen van
de Stelling heb ik diverse malen delen van de 10,5 km lange Geniedijk
Haarlemmermeer bezocht. Behalve een aanvankelijke beperking van 18 foto's
per dag met de eerste digitale camera zat het weer ook altijd tegen. Als het
niet regende dan had het net geregend. Zo heb ik al eens lopen modderworstelen
bij de snelweg A4.
Op 16 juli jongstleden was alles echter anders. Technisch gezien kan ik ruim
700 foto's per dag maken, het was mooi weer en er ligt nu overal een asfaltpad
langs de dijk! Samen met David Ross (geen familie, maker van de website Forten
en Vestingen in Noord-Brabant) ben ik onder die omstandigheden de hele geniedijk
langs geweest. Waar nodig was vantevoren toestemming gevraagd en gekregen voor
het betreden van de terreinen.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/haarlemmermeer/>
<http://www.forten-brabant.nl/>
We begonnen op de Aalsmeerderweg waar we over de Geniedijk naar de sluizen en het Fort bij Aalsmeer liepen. Ook
hier wordt het fietspad aangelegd en is een dubbele rij bomen aan de keelzijde
geplant. Het fietspad gaat eenmaal door de dijk heen waardoor de betonnen nevenbatterij
buiten het zicht ligt. De brug over het voorkanaal was al in aanbouw. Over deze
brug zal het fietspad over de dam tussen de beide fortgrachten naar de ringdijk
lopen zodat het fietspad niet langs de keelzijde van het fort gaat. Er zijn
verschillende verklaringen in omloop - en misschien wel allemaal waar - maar
deze dag hoorden we dat het brandweeroefencentrum liever geen oploopje heeft
als er brandweerwagens met sirene naar een oefenbrandje racen. Verbeterd wel
de realiteit van de oefening zou ik zeggen.
De dubbele schutsluis lag er net zo beroerd bij als altijd. Bij de ondersluis
was echter grond weggegraven waardoor water door de sluis lekte en het geheel
op een Alpen-beekje leek. Om de bomvrije gebouwen heen lopend was er niet veel
gewijzigd. De twee hefkoepelgebouwen liggen er net zo intact bij als voorheen,
in het linker exemplaar was wel veel water te zien.
Het Fort bij Aalsmeer is het eerste fort dat ik, als 12-jarig jochie op verkenners-kamp,
betreden heb; we slopen 's avonds langs de woonboten het donkere fort in. Ruim
twintig jaar later lijkt het fort veel kleiner en is het geheel verandert.
We gingen met een medewerker van het in het fort gevestigde Centrum
voor Brandweer en Bedrijfshulpverlening Nederland door de lokalen gelopen.Het
frontgebouw is in gebruik voor brandweeroefeningen in cellen. De twee oudere
leslokalen in het hoofdgebouw zijn gewoon wit en recht ingericht. Het nieuwe
derde lokaal benadert met bruine houten tafels en stoelen samen met de koperen
lampen meer de sfeer van het fort. Wellicht worden de lege keuken en de twee
oudere lokalen ook zo ingericht - het is nogal druk sinds Enschede en Edam...
De keuken is opgeknapt en de wasemkap, waterpomp en stenen werktafel zijn als
nieuw. De rechter keelkazemat is ook opgeknapt en daarbij zijn de tabellen overschildert,
deze tabellen worden later weer aangebracht. Bij de leslokalen is een van de
drie plaatsen waar het dak lekt. De garantie van de dakbedekking is er nog,
maar dan moet de eigenaar (gemeente) wel eerst de grond er vanaf halen!
Enkele houten tussenwanden zijn nog aanwezig, soms in de originele kleur. Maar
de kantine heeft meer brandweer-rood.
Het deel van het hoofdgebouw, links van de linker keelkazemat en de kazemat
zelf, zijn ook in gebruik als oefenruimte en de lokalen zijn daar van metalen
tussenwanden en klinker-verhogingen voorzien. Alle lokalen zijn geheel zwart
beroet en bij thuiskomst werd mij gevraagd of ik naar een barbecue was geweest...
Een andere oefenruimte heeft een smal Amsterdams trappetje naar beneden. Daartoe
is een gat in de vloer gemaakt naar het waterreservoir. Dit was de eerste keer
dat ik in een waterreservoir kon, want er stond geen water in. Het was goed
te zien dat het reservoir 'drijft' en waar de buizen voorheen in de bak kwamen.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/aalsmeer/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/aalsmeer-sluis/>
<http://www.europrolis.nl/CBBN.htm>
Eenmaal buiten liepen we over de benedensluis weer naar de geniedijk waar we
enkele aarden traversen en een betonnen nevenbatterij bekeken. We kwamen terug
bij de aarden Batterij aan de Aalsmeerderweg.
Omdat er later een pompstation voor een defensiepijplijn heeft gestaan is alleen
de buitenwal nog in goede staat.
We staken de Aalsmeerderweg echter over en zagen dat het stuk naar de snelweg
A4 nu ook voorzien is van een asfaltweg. Evenals het stuk aan de andere kant
van de snelweg zal het waarschijnlijk nooit in gebruik komen als fietspad omdat
de fietsbrug over de snelweg er nooit komt?
We liepen echter zeer comfortabel naar de mitrailleurkazemat Slotertocht Zuid uit 1934. De deuren zijn weg dus we konden door het schietgat de snelweg
zien. Er stonden nog waxinelichtjes van een gezellig samenzijn. Tegen de snelweg
aan zijn de restanten van de bomvrije damsluis in de Slotertocht. Het dak en
de aarden dekking is gesloopt en de rest ziet er uit alsof het morgen in elkaar
zakt. De afslag naar de nieuwe snelweg A5 begint er en de snelweg is dus nog
dichter naast de sluis gekomen.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/aalsmeer-weg/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/slotertocht/>
De Batterij aan de Sloterweg was
helaas weer dichtgelast en niet toegankelijk. We reden maar door naar Hoofddorp.
Ook hier zijn op enkele stukken dijk nieuwe fietspaden aangelegd, met wildroosters
vanwege de tamme schapen. Op deze manier konden we nu eenvoudig de nevenbatterij van dichtbij bekijken.
Bij het Fort bij Hoofddorp bestond
de mogelijkheid dat we bij toevallige aanwezigheid wel naar binnen konden maar
er was helaas niemand aanwezig. Daarom maar op het glacis gelopen en de gietijzeren
caponniere bekeken.
Een stukje verder is de doorsnijding voor de spoorweg Hoofddorp - Alphen aan
de Rijn te vinden. Twee ongewapend grindbetonnen wanden met sponningen voor
schotbalken splijten de geniedijk. Bovenop de dijk is de fundering van het gebouwtje
voor de schotbalken ook nog te zien en over het voorkanaal zijn de bruggenhoofden
van de spoorbrug nog aanwezig.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/nevenbatterij/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/hoofddorp/>
Van de Batterij aan de IJweg is nog
steeds niet veel meer te zien dan een bult met een kunstwerk erop. Met de nieuwe
prikstok (dank aan Hans Baas) konden wel de randen op de hoek van het frontgebouw
en de poterne afgetast worden. Ook aan de keelzijde werden enkele stukken muur
gevoeld. Het idee bestaat dat de vleugelmuren wel gedeeltelijk zijn gesloopt
of beschadigd maar de rest van het gebouw nog intact onder de grond zit. Het
dak van het frontgebouw ligt over een groot gebied onder slechts vijf centimeter
gras dus sloop tot halverwege de muren is waarschijnlijk niet gebeurd. Ik zou
zo graag eens een proefsleuf graven... :-)
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/ijweg/>
Even verderop ligt de bomvrije damsluis in de IJtocht en deze is nog wel intact.
Helaas is er een weg door de dijk gemaakt en verbindt een brug nu de geniedijk.
De sluis is met dak echter nog in redelijk tot goede staat en biedt een mooie
gelegenheid om die krioelende massa in de Floriade te bekijken.
Vlak bij het Fort bij Vijfhuizen,
tegenover het oude station, liggen twee artilleriebatterijen in de dijk alhoewel
ook elders in de dijk nog aarden traversen te herkennen zijn. Van de twee batterijen
is er één met een betonnen nevenbatterij terwijl de andere geheel
van aarde is. Niets nieuws over te vertellen (gelukkig!?).
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/vijfhuizen/>
Het Fort bij Vijfhuizen konden we door ziekte van de beheerder onverwachts
niet in. Maar na een diner in Hoofddorp bleek de persoon met de noodsleutel
thuis gekomen te zijn en bereidt de sleutel af te staan. Deze sleutel kreeg
slechts twee van de vier sloten open waardoor het interieur van de rechter helft
van het hoofdgebouw ontoegankelijk bleef. Bovendien konden we nergens de hoofdschakelaar
vinden! Maar een echte fortoloog heeft ook overdag een zaklantaarn mee en draagt
ook bij 30 graden een lange broek vanwege de brandnetels! En dat kwam nu goed
uit...
Binnen was er eigenlijk nog niets verandert maar het was leuk om weer eens rustig
over en in het fort te lopen. Binnen is wel te zien dat er een verdediging tegen
indringers en jeugdige vandalen is aangebracht. Dit is vooruitlopend op de aanstaande
verbouwing tot Kunstfort
Vijfhuizen.
<http://www.kunstfort.nl/>
In totaal zijn er ruim 300 foto's gemaakt en deze keer met mooier weer dan bij de oudere foto's. Hierdoor konden vele foto's op de website vervangen worden. Alles bij elkaar heeft dat drie avonden van 20.00 tot 02:00 uur gekost, dus geniet ervan! :-)
KRUITPAD 16
Door het Historisch Archief Muiden (niet te verwarren met de Historische Kring
Stad Muiden) is een boek van 204 pagina's in A4 formaat uitgegeven met de titel
'Kruitpad 16'. Dat is het adres van de kruitfabriek
in Muiden. Zoals bekend binnen de Stelling van Amsterdam gelegen.
Het boek geeft een overzicht van het begin als kruitmolen in Amsterdam tot en
met de huidige veiligheidsprocedures en inspraakavonden.Op zich leest het best
lekker door en er wordt veel interessante informatie aangedragen. Er is mijn
inziens toch veel op de vorm en vooral inhoud aan te merken.
Zo worden de teksten over de periode vanaf 1925 geïllustreerd met krantenartikelen
en de daarbij behorende foto's. Het is echter niet aan te raden om de krantenartikelen
te lezen. Het is namelijk dubbele informatie want de gewone teksten bevatten
heel veel citaten uit die artikelen. Gezien de ethiek van veel journalisten
en de korte verhaaltijd van artikelen is een kritisch gebruik van deze bronnen
onvermijdelijk maar dat lijkt niet te zijn gebeurd. Bovendien worden er soms
meerdere artikelen over dezelfde gebeurtenis bijgesloten en moet de lezer zelf
de verschillen opmerken. Iets dat - volgens mij - de taak van de schrijver is.
Ik heb dan ook sterk de indruk dat de artikelen er zijn bijgeplaatst omwille
van de afbeeldingen. Echter, nergens krijg ik een aanwijzing dat er auteursrechtelijk
iets is geregeld met de makers van deze en andere afbeeldingen.
De hoofdstukken tot 1952 leunen zeer sterk op het boek "Buscruytmaeckers.
Ervaringen en lotgevallen van een merkwaardig bedrijf in Holland" dat in
1952 ter gelegenheid van het 250 jarig bestaan van de fabriek verscheen. Ik
heb een exemplaar en bepaalde teksten in het nieuwe boek kwamen me zeer bekend
voor maar zin in een gedetailleerde vergelijking had ik niet.
Zeker vanaf 1947 worden eigenlijk alleen de explosies en de gevolgen daarvan
behandeld. Daarbij is ook het enig duidelijk merkbare eigen werk te ontdekken.
Er zijn namelijk diverse gesprekken met ooggetuigen gevoerd en die geven een
idee van de situatie en worden kritisch binnen de realiteit gehouden. De teksten
worden hier ook geïllustreerd met foto's van grafstenen.
Over de recente jaren wordt geleund op de activiteiten en informatie van Jan
Bovenlander, een inwoner van de "Klapwijk", en zijn website Muideninfo <http://www.muideninfo.nl/> die allerminst objectief genoemd kan worden.
Daarbij worden recente calamiteiten van de vuurwerkramp in Enschede, de 11 September
aanslagen, de zelfmoordaanslag op een kunstmestfabriek in Toulouse en de explosie
van een munitieopslag in Lagos genoemd. Zonder dat de verschillen of overeenkomsten
(die ik niet kon bedenken) tussen kruit en vuurwerk, kerosine, kunstmest en
munitie worden besproken. Ik ontken niet dat er in Muiden geen gevaren meer
zijn en een gezonde discussie is nodig. Zelf woon ik op slechts twee kilometer
afstand van de fabriek.
Er is echter zeer weinig informatie over de ontwikkelingen en de voortgang
van het bedrijf. Gebouwen komen vaak alleen aan bod als ze ontploft of beschadigd
zijn. Iets over de nog aanwezige gebouwen en het terrein mis ik zeer. Een historische
inventarisatie van de provincie ken ik wel van titel en maar ik heb zelf nog
geen kopie gevonden.
En ook de plaats en geschiedenis binnen de Stelling worden niet aangestipt.
De twee zaken die ik het leukst vond, waren de plattegrond van de gesloopte
Kazemat B van Muiden en het feit dat er naast Ouderkerk en Muiden een derde
terrein in Kollumerwaard (Fr.) is (geweest?).
Kort samengevat kan ik het boek het beste een 'niet-geauthoriseerd biografisch werkstuk' noemen - met zijn eigen waarde. Voor 27 euro (60 gulden!) is het boek te koop bij boekhandel Primera aan de Sluisstraat 9 in Muiden. Tevens bij het Historisch Archief Muiden zelf.
Binnenkort zal het boek nogmaals door mij gelezen worden en informatie die
een aanvulling is op de website opnemen.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/muiden-krijgsman/>
FORT BIJ UITHOORN
Op Open
Monumentendag (14 en 15 september) zijn er overal diverse activiteiten.
Bovendien is de maand september ook Nationale Fortenmaand.
Op het Fort bij Uithoorn - ik weiger
het Fort Amstelhoek te noemen - worden er op 14 september ook dit jaar vele
activiteiten verzorgd: rondleidingen, re-enactment met soldaten, tentoonstelling
van de opgravingen, rondrit in oude bus door de polder, mode-van-vroeger, oude
landkaarten, rondvaart op de gracht, antiek en curiosa, proeverij, theater,
concert en nog een paar van dat soort dingen. Vorig jaar waren er 2000 bezoekers
en hopelijk komen er deze keer minstens net zo veel. Bovendien begint de Monumentennacht
op het fort.
Maar ook de website wordt in het fort gepresenteerd. Net als vorige jaren zullen
enkele computers opgesteld worden. De bezoekers kunnen dan even zonder telefoontikken
op de website surfen en de aanwezige begeleider kunnen wat tips geven of vragen
beantwoorden. Er zijn al enkele van deze begeleiders, nl. het vaste promotie-team,
maar extra hulp is van harte welkom! Denk niet, dat doet een ander wel want
de ervaring leert dat er weinig mensen zich aanmelden. Maar het is zo leuk en
gezellig om te doen! Mocht je vinden dat je te weinig kennis hebt om begeleider
te zijn, kom dan helpen op het fort want dan krijg je begeleiding van ondergetekende.
Wellicht dat de meer ervaren personen een van de onderstaande evenementen willen
verblijden met hun aanwezigheid?
<http://www.openmonumentendag.nl/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uithoorn/>
<http://www.fort-akademie.nl/>
KUNSTFORT VIJFHUIZEN
De Stichting
Kunstfort Vijfhuizen is druk bezig met het uitvoeren van hun plannen voor
het Fort bij Vijfhuizen. Eind van
dit jaar moet begonnen worden met de bouw en verkoop van de woningen waarmee
geld wordt verkregen voor de restauratie van het fort.
Van 1 september tot en met 3 november 2002 (ook de nabijgelegen Floriade is
dan nog open) wordt door de stichting de kunstmanifestatie HELP! georganiseerd
om een begin te maken met de artistieke werkzaamheden. Zeven kunstenaars zullen
werk exposeren of maken dat te maken heeft met het fort en zijn vroegere en/of
toekomstige functie. In het fort zal een kleine tentoonstelling te zien zijn
over de ontwikkeling van het fortterrein, de woningbouw en de Stelling van Amsterdam.
Tevens is er een educatief en theater programma.
Voor deze manifestatie worden vrijwilligers gezocht als gastheer/gastvrouw en
toezichthouder. Heb jij zin om mee te helpen en tevens de Stelling te promoten?
Meer informatie is te vinden op de website.
DE GROENE GOLF
Ook het informatiecentrum
De Groene Golf (van Rijkswaterstaat, Provincie Noord- Holland en Gemeente
Haarlemmermeer) zoekt een deskundige. Op Open
Monumentendag (14 en 15 september) wil men graag een deskundige hebben (minstens
één per dag) die bezoekers wil vertellen over de Geniedijk
Haarlemmermeer (deze valt onder het project Haarlemmerméér
Groen). Je hoeft uiteraard niet in het gebied te wonen om er wat vanaf te weten
en met een beetje kennis weet je al vaak meer dan de bezoeker. Het zal vast
een leuke ervaring zijn.
Als je liever een of meerdere computers met de website daar opgesteld wilt hebben
waarbij je assistentie verleent in het gebruik, neem dan eerst even contact
met ondergetekende op.
<http://www.groene-golf.nl/>
<http://www.openmonumentendag.nl/>
SEEADLER EN ENKELE ANDERE DUITSE ZAKEN
De restanten van de Funkmessstellung Seeadler - een Duits radar station - liggen
in de Bloemendalerpolder tussen Weesp en Muiden. Een gebied dat formeel uit
het Groene Hart is gehaald en met plannen voor woningbouw. In de afgelopen week
is het kleinste van de vier gebouwtjes spontaan (?) omgevallen.
Verschillende mensen hopen dat Seeadler behouden kan blijven tussen of naast
de woonwijk - als oorlogsmonument ter ere van de geallieerde vliegers.
Over Seeadler vond ik onlangs een - zeer het lezen waard - ingezonden stuk op
de website Muiden Info: http://www.muideninfo.nl/ingezonden/minfo-ingez-020130-seeadler.html
De schrijver van het ingezonden stuk, Gerlof Langerijs, deelde me ook twee
andere zaken mee.
Ten eerste dat de Duitse bunker bij het Museumplein waarschijnlijk al in 1938
is gebouwd. Het gebouw van het huidige Amerikaans consulaat was toen het Duitse
consulaat. En bij alle Duitse diplomatieke posten werden al voor 1938 oorlogsvoorbereidingen
getroffen. De bunker heeft dan ook ongetwijfeld te maken gehad met de stroomvoorziening
of communicatie. Een Duits bunker van voor 10 mei 1940, da's apart!
Ten tweede blijkt het Fort in de Laander en Westbijlmerpolder (ook Sectorpark
Ouderkerk, afd. Munitie of 'Fort Bijlmer') als executieplaats gebruikt te zijn.
Niet door de Duitse bezetter maar door de na-oorlogse Nederlandse justitie.
Er zijn in 1948 zeven oorlogsmisdadigers geëxecuteerd waaronder een SD-er
die bij de arrestatie van de familie Frank was.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/duits/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/bijlmerpolder/>
OVERIG
- Er is inmiddels een dam en drijvende brug voor zandwagens gemaakt bij de Kustbatterij bij Diemerdam. Het is de voorbode van een weg die naar IJburg wordt aangelegd.
Voor zover mij bekend komt deze in het schootsveld tussen de batterij en de Kringenwetboerderij Zeehoeve te liggen. <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/diemerdam/>
- De grondwerkzaamheden bij de lunet aan het Nieuwe Meer (oorspronkelijk behorende
tot het Fort aan Het Nieuwe Meer lijken beëindigd. Het terrein is nu opgehoogd en weer waterpas. De bakstenen
schuilplaats, volgens mij van Duitse makelijk, is niet meer te vinden. <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/nieuwe-meer/>
en <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/duits/>
- De Stelling website staat al zes weken in de Internet Top 100! Deze Top 100
wordt ook wekelijks in het Algemeen Dagblad afgedrukt. <http://www.internet100.nl/>
- Gevonden: een portaal site over Pampus. <http://www.pampus.info/>
- Iemand schreef mij dat ze vermoedde dat de foto van Koningin
Wilhelmina niet de echte was maar van actrice Anne-Wil Blankers. Volgens
mij is dat niet het geval, maar ik kan in dit geval niet meer met zekerheid
de bron van de afbeelding herleiden. Daarom zijn er enkele andere foto's opgenomen.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/mensen/koningin.htm>
- De nieuwe weg over het voormalige mobilisatiecomplex in Mijdrecht zal 'Genieweg'
gaan heten. Aardig, maar deze naam werd meestal aan wegen gegeven die aangelegd
en beheerd werden door de Genie. 'Landmachtweg' vind ik een toepasselijker naam
en een leuk woordgrapje. <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/magazijnen/>
Met vriendelijke groet,
René Ros
