Lunetten, bunkers en crisisbeheersing - Duitse Werken

Luftwaffe

Fliegerhorst Schellingwoude

Van het 3de kwartaal 1943 is bekend dat de bouw van "4 Stk Futtersilo" (4 stuks voedersilo) werd uitgevoerd.
Ook werden reparaties uitgevoerd aan de nieuwe aanlegvlotten en aan de daken van de hallen en barakken.
Opvallend is dat de camouflage werd aangepast om de constructie van de hallen te ontlasten, vermoedelijk werd brandwerende verf gebruikt ter vervanging van camouflagenetten.

Zie ook Marinevliegkamp Schellingwoude (vliegtuigen) en Militair Terrein Zeeburg (infrastructuur).
Zie Militair Zeeburg.

Befehlsstand für Flugplatz

Er werd een Befehlsstand bunker (14 x 28,8 m) gebouwd met observatieopeningen naar het oosten, met zicht op het (verlichte?) start- en landingsgebied van ca. 2,5 bij 2,5 km op het Buiten-IJ. De bunker is in 1975-1976 gesloopt.

 Locatie

Gefechtsstand für Fliegerhorstkommandant

Een Kleine Gefechsstand bunker aan de IJdijk op het eiland Zeeburg, vermoedelijk een standaardtype. De functie is niet bekend, vooral omdat de observatiesleuven helemaal geen zicht op het vliegterrein konden geven, maar mogelijk was het een reserve gefechtsstand voor de Fliegerhorstcommandant.

Volgens een kaart van het verzet (Bureau Inlichtingen Londen) was in dezelfde hoek van Zeeburg een radiostation gevestigd.

Later is er een clubhuis bovenop gebouwd en de observatiesleuf afgedekt.

 Locatie

Bunker 1

Op het Militaire Terrein Zeeburg staat een bunker met een onbekende functie achter de voormalige opzichterswoning.

Volgens een kaart van het verzet (Bureau Inlichtingen Londen) was in dezelfde hoek van Zeeburg een radiostation gevestigd.

 Locatie

Bunker 2

Op het Militaire Terrein Zeeburg staat een bunker met een onbekende functie achter de voormalige opzichterswoning.

Volgens een kaart van het verzet (Bureau Inlichtingen Londen) was in dezelfde hoek van Zeeburg een radiostation gevestigd.

 Locatie

Bunker 3

Op het Militair Terrein Zeeburg staat een bunker met een onbekende functie. De aarden dekking is waarschijnlijk verwijderd.

Volgens een kaart van het verzet (Bureau Inlichtingen Londen) was in dezelfde hoek van Zeeburg een radiostation gevestigd.

Later zijn er bouwsels bovenop gebouwd. Ook zijn in de zuidwand twee ramen aangebracht.

 Locatie

Adcock-station Durgerdam

Een bakstenen gebouw, langs de Durgerdammergouw naar Ransdorp, was vermoedelijk een Adcock station voor radionavigatie van vliegtuigen. Mogelijk hield het verband met het nabijgelegen Fliegerhorst Schellingwoude.

Het stond in het midden van een vierkant perceel met vier antennes rondom. Waarschijnlijk was het in september 1944 niet meer in gebruik.

Het verzet (Groep Albrecht) schrijft op 20 augustus 1944:
"Hier staan 5 radiomasten, echter zonder antennedraden. Voor schildwacht fungeerde een 'Wachmann'." en (handgeschreven) "Baken vliegveld Schiphol?". In Ransdorp en Durgerdam is dan geen bezetting aanwezig.

 Locatie

Fliegerhorst Schiphol

Het Militaire Vliegkamp Schiphol werd door de Duitse bezetter verbouwd tot het grootste militaire vliegveld buiten Duitsland.
In 1944 werd het vliegveld na een omvangrijk Geallieerd bombardement verlaten.

Zie ook FLAK.

Gefechtsstand

In het voorjaar van 1941 werden de Nachtjagddivision (nachtjagers) en de Luftgauen (dagjagers) onder de nieuwe Luftwaffenbefehlshaber Mitte geplaatst. Op 10 augustus kwam er een Stab Jafü Mitte die in drie regio's werd verdeeld waaronder Jafü Holland-Ruhrgebiet.
Vanaf 20 juli 1941 had deze Jafü Holland-Ruhrgebiet haar Gefechtsstand voor circa 250 man op Schiphol. Dit duurde tot 1 mei 1942 toen de Jafü's werden opgeheven ten gunste van de 1e Jagddivision met als Gefechtsstand de bunker Diogenes in Schaarsbergen.

Mogelijk dat het daarna het commandocentrum van de Stab Jagdgeschwader 1 is geweest die vanaf 20 februari 1943 tot juli 1943 op Schiphol zat.
Maar in het 3de kwartaal 1943 is er (ook?) een "Ausweich-gefechtsstand für Jagdgeschwader" (uitwijkcommandopost voor eskader) gebouwd.

Kommandant & Flugleitung

Aan de rand van het platform, het huidige Schiphol-Oost, zijn drie bunkers gebouwd.
De eerste werd voor oktober 1940 gebouwd en had de afmetingen 10 x 10 x 7 meter (plat dak). Mogelijk was het een verkeerstoren.
De twee andere bunkers zijn op een onbekend tijdstip gebouwd. De hoogte is onbekend en de breedte en lengte worden geschat op 10 x 20 meter (schuin dak). De middelste bunker heeft de functies "Flugleitung" en/of "Wetterwarte" gehad. De andere was waarschijnlijk voor de Fliegerhorstkommandant.

In september 1944 werd het vliegveld vernield en verlaten. Na de bevrijding zijn de restanten van de bunkers opgeruimd.

 Locatie Kommandant
 Locatie Flugleitung

Bunkers IJweg

Ten noordwesten van de kruising Vijfhuizerdwarsweg en IJweg was (na december 1942?) een complex van woonschuilplaatsen, bergplaatsen en privaatgebouwen. Dit werd omgeven door prikkeldraadversperringen die de gehele kruising omvatte. Hiervan resteerde in 2004, maar anno 2007 niet meer aanwezige, nog een klein bakstenen gebouwtje van toilet-omvang met een metalen deur... Of had het iets te maken met de vier zendstations In de Haarlemmermeer, rond de kruising?

 Locatie

Bunkers Rijksweg 4

Na de oorlog werden door Rijkswaterstaat op het toenmalige tracé van Rijksweg 4 tussen de aansluiting op de Sloterweg bij Amsterdam en de Geniedijk Haarlemmermeer, (resten van) militaire werken van gewapend beton aangetroffen. Het zou vooral gaan om mitrailleurnesten en versperringsmuren.

Unterstand Nieuwe Meer

Op de Lunet bezuiden de Ringvaart van de Haarlemmermeer stond tot januari 2002 een schuilplaats van waarschijnlijk Duitse oorsprong. Het was een rechthoekige schuilplaats, met twee ingangen, met baksteen muren en een dak van beton.

Mogelijk behorende bij luchtafweergeschut rond Fliegerhorst Schiphol?

 Locatie

Notstromgebäude

In de tuin van een woning aan de Aalsmeerderdijk, langs de Fokkerweg, staat een lichtversterkt onderkomen (muren 25 cm baksteen). Waarschijnlijk was dit een Notstromgebäude (Noodstroomgebouw), gebouwd in het 4de kwartaal 1943.

 Locatie

Opstelling Fort bij Aalsmeer

 Locatie

Splittermauer Sloten

Rond de R.K. School van het dorp Sloten en een naastgelegen gebouw, vermoedelijk huisvesting fliegerhorst-personeel, waren scherfmuren geplaatst. Hierbij was een (betonnen?) watertank geplaatst evenals een meer naar het westen.
Ten oosten was/is achter de boerderij Rijnhof, aan de Sloterweg, een bunker.

 Locatie

Hoeve Wildenhorst

Eind 1940 of begin 1941 nam 'Kommissar von Rijk' Rehfahrt zijn intrek in Hoeve Wildenhorst, Sloterweg 384. Hij was verantwoordelijk voor de agrarische activiteiten (Landwirtschaft) op de open terreinen van de fliegerhorst.
De hoeve was in 1855 gebouwd, waarvan een herinneringssteen getuigd. Door de Kommissar werd een tweede steen geplaatst met de tekst:
"Den Zweiten Stein Geliegt
September 1941
Kommissar von Rijk"
Ook zou het als Luftwaffe Kantine gediend hebben en zouden er angorakonijnen (wol voor de voering van vliegkleding) gehouden zijn.

De boerderij is begin 2004 gesloopt, de beide gevelstelen zijn in bezit van de laatste bewoner.

 Locatie

Scheinflugplatz Aalsmeer

Als afleiding van het Vliegkamp Schiphol werd kort na mei 1940 het Scheinflugplatz Aalsmeer (SF 16 Aalsmeer) aangelegd. Dit schijnvliegveld bestond uit verlichting, inslagsimulator, brandhaardsimulator, 15 lampen in V-vorm (windrichtingindicator?), afweergeschut, zoeklichten, bedieningsbunker, twee woonbunkers en een op zand aangelegde spoorbaan. Op deze spoorbaan van circa 800 meter werd een spoorwagon met een nep-vliegtuig vol-automatisch via een kabel en elektro-motor voortbewogen. De elektromotor stond in een kleine bunker opgesteld en aan de andere kant van de spoorbaan een grotere bunker als 'hangar' met erin een loopwiel voor de kabel.

Tussen augustus 1940 en maart 1942 zouden er 230 Britse bommen en 11 'sticks' brandbommen op het terrein zijn geworpen.

De bunkers zijn opgeblazen en de resten ondergewerkt. Naar verluidt lagen er enkele blindgangers (zowel van de Geallieerden als Duitse). In najaar 2016 en winter 2017 zijn 4 zware en 26 middelzware bommen gevonden en geruimd.

 Locatie

Scheinflugplatz Bennebroek

Bij Bennebroek is een schijnvliegveld SL 63 met een soortgelijke functie als Scheinflugplatz Aalsmeer geweest.

Scheinflugplatz Landsmeer

Bij Landsmeer is een schijnvliegveld SL 55 met een soortgelijke functie als Scheinflugplatz Aalsmeer geweest.

Scheinflugplatz Uitdam

Op de Uitdammer Die, ten westen van Uitdam, was een Scheinflugplatz (schijnvliegveld) SF13 voor Fliegerhorst Schellingwoude aangelegd.
Het is tenminste negen maal door geallieerde vliegtuigen aangevallen en aan het beoogde doel voldaan.

 Locatie

Bunker

Een kleine bunker van gewapend beton is in 1942 tegen het talud van de Zeedijk gebouwd. Schietgleuven zijn aan de zuid- en westzijde aanwezig. In 1956 was de bunker nog intact maar de schermuren nabij de ingang hadden scheuren en zijn daarna gesloopt.

 Locatie

Scheinflugplatz Vijfhuizen

Bij Vijfhuizen is een schijnvliegveld SL 62 met een soortgelijke functie als Scheinflugplatz Aalsmeer geweest. Deze zou minder op Schiphol geleken hebben.

Scheinflugplatz Vogelenzang

Bij Vogelenzang (Bloemendaal) is, op het voormalige Wereldjamboree 1937 terrein, een schijnvliegveld SL 14 met een soortgelijke functie als Scheinflugplatz Aalsmeer geweest.

 Locatie

Funksendezentrale Halfweg

In november 1943 zijn plannen geweest voor een Funksendezentrale bij Halfweg. Tussen bestaande gebouwen had een Betriebsbunker en twee 12-Mann Unterstand bunkers gebouwd moeten worden.
Mogelijk als aanvulling op het radiostation bij Ruigoord.

Volgens BRV-aantekeningen zou het op het Sectorpark Halfweg, afd. Materieel gebouwd moeten worden. Bij een inspectie in oktober 1951 werd niets hiervan aangetroffen.

Funksendezentrale Spaarnwoude

Als Lw. Funksendezentrale in gebruik geweest bij de Luftwaffe, voor 'Flughafenbereich Amsterdam' (2/III) en later 'Horch reg', voor de radioverbindingen met vliegende eenheden.

Radiobunkers

Twee L483 radiobunkers aan de weg Inlaagpolder, langs de snelweg A9, bij Spaarnwoude. In Noorwegen schijnt een derde te staan.

Volgens Groep Albrecht in zomer 1944 gebouwd maar in augustus 1944 verlaten. Op 19 juli 1944 meldt men "2 nieuwe bunkers gebouwd, lengte ong. 10 m., hoogte en breedte ong. 3 m. Gecamoufleerd met opgeschilderde ramen en schijndaken".

 Locatie

Küverbunkers

Twee Küverbunkers in het noordelijke talud van de Spaarndammerdijk, aan beide zijden van de snelweg A9, bij Spaarnwoude.

Elke bunker is een combinatie van een dunwandig personeels-onderkomen en dikwandige munitie-bergplaats. Dit is een complete set alhoewel oorspronkelijk bij elke bunker nog twee Tobruks aanwezig waren.
Dit type bunker had meestal Luftwaffe functies zoals luchtafweer, radar en aggregaten. Auteur vermoedt een luchtafweer functie ten bate van de hierboven genoemde radiobunkers.

Uit stukken van het Hoogheemraadschap Rijnland blijkt dat de twee Küverbunker voor 12 september 1942 zijn gebouwd. In voorjaar 1953 zijn tobruks en loopgraven door de dijk in opdracht van het hoogheemraadschap gesloopt.

 Locatie West
 Locatie Oost

Luftgau Kraftfahrzeugpark Holland

Vermoedelijk gevestigd op de Ripperda Kazerne te Haarlem.

Luftwaffenlazarett

Het Wilhelmina Gasthuis te Amsterdam was tijdens de oorlog, als Wester Gasthuis, deels in gebruik als Luftwaffenlazarett. In het 4de kwartaal 1943 is er een "Understände f.U'kunft u. ärtzliche Behandlungszwecke" (Legeringsruimte en behandelruimtes).
Op onbekende datum is de bunker gesloopt.

 Locatie 1
 Locatie 2