Kazernes, magazijnen en infrastructuur - Amsterdam

Marinevliegkamp Schellingwoude

(MVKS, Vlieghaven Schellingwoude, Vliegdienst Schellingwoude, Fliegerhorst Schellingwoude, Seefliegerhorst Schellingwoude)

Locatie:

Op het kunstmatige eiland Zeeburg aan het Buiten-IJ ten oosten van Amsterdam, tegenover het dijkdorp Schellingwoude en nabij de Oranje-sluizen. De Koninklijke Landmacht had een eigen Vliegkamp Schiphol.

Doel:

Zelfstandig vliegkamp van de Marineluchtvaartdienst (MLD). Vanaf 1939 alleen gebruikt indien Vliegkamp De Mok op Texel te weinig capaciteit had (tot 1940).
Stationering van watervliegtuigen voor het leggen van zeemijnen en het redden van piloten (1940-1945).

Personeel:

commandant: luitenant-ter-zee A.S. Thomson (1916)
vliegtuigcommandant: H. Schaper (mei 1940)
Seenotbezirksstelle Holland: Hauptman/Major Dr. C. Pössel (23 mei 1940-1945)

Historie:

Zie Historische kalender.

Omschrijving:

Tot 1940

De "watervliegdienst" van de Koninklijke Marine werd in 1916 opgericht met dit marinevliegkamp. Een jaar later werd ook De Mok (Texel) ingericht en werd formeel de Marine Luchtvaart Dienst opgericht (18 augustus 1917).

Aanvankelijk was er één hangarloods met een hellingbaan om de watervliegtuigen in de hangar te brengen. Dit was in 1916 als tijdelijk werk aangelegd waarna procedures volgden om het ook na de mobilisatie te laten bestaan.
In 1922 werd het vliegkamp voorzien van een betonnen hangarloods en hellingbaan. Deze werd op 31 december 1921 voor 120.000 gulden aangenomen door de N.V. Internationale Gewapendbeton-bouw te Breda. De eerdere loods zou in gebruik blijven als werkplaats.

In 1928 werd het vliegkamp een algemeen vliegterrein, en daarmee het enige voor civiele watervliegtuigen. In 1932 landde er zes burgervliegtuigen, in 1933 negen. Het Ministerie van Defensie wilde in 1933 het militair gebruik geheel beëindigen. Maar in 1938 werd het vliegkamp weer in dienst gesteld voor een functie bij de verdediging.

Alhoewel in het Buiten-IJ ook geland en opgestegen werd, was het eigenlijke vliegterrein een watervlakte van ongeveer 2,5 bij 2,5 km in het huidige IJmeer direct ten oosten van de strekdam.

Diverse typen watervliegtuigen zijn er in gebruik geweest, vooral omdat tijdens de Eerste Wereldoorlog de verschillende geïnterneerde vliegtuigen goedkoop zijn overgenomen van de oorlogvoerende landen.

In augustus 1939 waren er 3 Fokker C-XI W W vliegtuigen gestationeerd voor het vliegen van verkenningen. Op 10 Mei 1940 was alleen een vliegklaar Fokker T-VIII W torpedovliegtuig met registratie R11 aanwezig, welk type door Fokker op het Marinevliegkamp werd afgebouwd. Zie ook Marinesteunpunt Kudelstaart.

De luchtvaart was in die dagen niet ongevaarlijk. Nabij het Marinevliegkamp zijn vijf vliegtuigen verongelukt: tweemaal een Friedrichshafen FF-33L (V-16 op 11-09-1919, V-23 op 02-08-1919 in Buiten-IJ) en driemaal een Fokker C-VII W (L-1 op 23-08-1938, L-10 op 08-07-1938, L12 op 25-04-1939).

1940-1945

Tijdens de Tweede Wereldoorlog stond het vliegkamp onder commando van het 'Flugplatz Kdo A.24/VI.A.509 Luftpark' en resorteerde onder 'Flughafenbereich Amsterdam' (2/III). Het start- en landingsgebied van ca. 2,5 bij 2,5 km lag op het Buiten-IJ. Tevens werd er bij Uitdam een Scheinflugplatz aangelegd. Vlissingen trad regelmatig op als steunpunt.
Fliegerhorst Schellingwoude werd uitgebouwd tot de grootste basis voor watervliegtuigen en -boten in Nederland. Luchtfoto's van de RAF tonen maximaal 25 vliegtuigen. Het moet, gezien het grote aantal verliezen door ongelukken en gevechtshandelingen, intensief gebruikt zijn. En tevens voor opleidingsdoeleinden.

Vanaf 23 mei 1940 was het 2.Seenotstaffel Schellingwoude er gestationeerd met Heinkel 59 en Dornier 24 watervliegtuigen. Als onderdeel van Seenotbezirksstelle Holland (later hernoemd, heringedeeld enz.) van het Seenotflieger-Kommando 4 (formeel Kriegsmarine maar feitelijk Luftwaffe) was het hun taak om piloten van zee te redden. Het commando zat op Schellingwoude behalve van mei 1942 tot februari 1944 toen het in Den Haag en Utrecht was gevestigd.
Op Schellingwoude werd een radioluisterdienst ingericht die permanent de radiofrequenties volgde.
Twee Heinkel 59 van 4.Seenotgruppe op Norderey (Duitse waddeneiland) brachten echter zeven Engelse bemanningsleden van de High Speed Launch (HSL) 108, die ze op de Noordzee beschoten en overmeestert hadden, via Schellingwoude aan land. Een achtste bemanningslid kreeg een zeemansgraf toen de HSL door de Kriegsmarine geborgen werd.

De Duitse bezetter stationeerde er ook enkele Heinkel 115 watervliegtuigen van 3.106 en 3./906 Küstenfliegergruppe (KFL.GR.). De 3./406 Küstenfliegergruppe vloog met Dornier 18's voor leggen van zeemijnen, verkenningen en reddingen.
Vanaf 1940 diende een loods aan de Borneokade in Amsterdam als 'Minen-Ausgabestelle der Luftzeuggruppe See' voor de aanvoer van de gebruikte zeemijnen.
Op 13 juni 1940 verongelukte een Heinkel 115 bij de landing waarbij een bemanningslid om het leven kwam. De restanten van het vliegtuig werden in 2004 aangetroffen bij de aanleg van IJburg en zijn deels in 2005 veiliggesteld.

Tevens was een detachement van het 1.Bordfliegerstaffel 196 in Wilhelmshafen, gedurende drie verschillende perioden, voorzien van tenminste twee Arado's 196A watervliegtuigen. Hun taak bestond o.a. uit het opsporen van onderzeeboten vanaf schepen van de Kriegsmarine en, als deze in de haven lagen, vanaf vliegkampen.

In augustus en september 1943 oefende het Sonderkommando M2 met de motorloze autogiro Foche Achgelis FA 330 Bachstelze die aan een kabel door een schip werd voortgetrokken. Ze werden later ingezet op onderzeeboten.

De Seeflugplatz is tenminste zestien keer gebombardeerd of beschoten door Geallieerde vliegtuigen. Één geallieerd vliegtuig, een AVRO Lancaster, is op het eiland neergestort.
Ter verdediging waren een aantal lichte (20 mm) FLAK opstellingen op het eiland. Tegenover de Seeflugplatz lag een zware FLAK batterij aan de Durgerdammerdijk.

Zie Militair Terrein Zeeburg voor informatie over de infrastructuur.
Zie Luchtvaart.
Zie Militair Zeeburg.

Omgeving:

De originele situatie rond het vliegkamp is verloren gegaan. Het eiland Zeeburg, een voormalig legerterrein, is nu een verkeersknooppunt.

Eigenaar:

Onbekend

Gebruiker:

-

Gebruik:

-

Monument status:

Geen