Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 69
(25 september 2002)
Beste lezer,
Bij deze een nieuwe nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam; een
onafhankelijk particulier initiatief zonder winst-oogmerk.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>
Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen, ook te vinden op: <https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook meer informatie over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief
te vinden.
Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.
Tip: stuur de nieuwsbrief door aan anderen en vraag ze ook abonnee te worden.
INHOUD
In deze nieuwsbrief:
OPEN MONUMENTENDAGEN
Zoals eerder besproken zouden er tijdens de Open Monumentendagen enkele computers
op drie locaties opgesteld worden om de website te tonen en te promoten. Met
die computers kwam het dankzij leverancier Summix allemaal wel goed. Evenals
de speciale verzekering via Van W. te W. Maar twee dagen van tevoren kwam het
bericht dat Natuurmonumenten toch niet wilde meewerken aan de aanwezigheid op Fort bij Nigtevecht - en eerder
die week was er nog een geval van geen medewerking van NM maar daarover volgende
keer meer. De copyrette R. te W. was inmiddels al bezig met de promotiekaartjes
met daarop alle meewerkende organisaties!
Maar de ene ellende werd opgelost dankzij de volgende ellende. Ik had de drukker
namelijk een digitaal bestand aangeleverd maar daar bleek hij niet mee overweg
te kunnen. Want de tekst van vorig jaar was op het papier terecht gekomen...
<http://www.summix.nl/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/nigtevecht/>
Op vrijdagmiddag heb ik de vier computers naar het Fort
bij Uithoorn gebracht en dat ging allemaal goed. Behalve dat we werden opgehouden
door een filmploeg van een lokale omroep die onder andere het afschieten van
een kanon in scene zette. De volgende ochtend was ik al vroeg op het fort om
de computers aan te sluiten. Ook de rest van het promotie team kwam binnen:
Frank van Drie, Eddy de Haes en Jurgen Lamers.
Vorig jaar was de computer-leverancier een toetsenbord en muis vergeten mee
te geven. Deze keer was er een verkeerde stroomkabel maar gelukkig was er een
alternatief voorhande.
Getooid in onze speciale 'Stelling van Amsterdam' T-shirts liepen we door het
fort maar stonden we vooral bij de computers. Het was de gehele dag aardig druk
maar het weer was slechter dan de dagen ervoor en erna. Vele bezoekers hebben
achter de computers gezeten en werden geholpen met hun problemen en vragen.
Ook diverse bekenden kwamen langs maar helaas ken ik de e-mail adressen veelal
beter dan de gezichten.
De computers waren opgesteld in de officiersruimte en ernaast was tijdelijk
een snuisterijen winkeltje gevestigd. Een mevrouw die via dat lokaal bij de
computers kwam kon haar ergernis niet meer onderdrukken en riep 'wat heeft dat
nou weer met een fort te maken'. Het is gelukt om haar dat duidelijk te maken...
:-)
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/uithoorn/>
<http://www.fort-akademie.nl/>
Het was lang geleden dat ik het Fort bij Uithoorn bezocht had, 1999 zelfs.
Bovendien waren er enkele ruimten weer opengebroken maar niet toegankelijk voor
het publiek. Het ging hier om de waslokalen aan de beide uiteinden van het hoofdgebouw.
Daar begint ook de gang naar de hefkoepels. De wastafels, urinoirs en toiletpotten
zijn er nog aanwezig. Ook een originele waterpomp staat er onder de spinrag.
In de deur stak een originele sleutel maar omdat het slot lam was kon de sleutel
er niet uit. Dachten we... Want een onbekend persoon is het wel degelijk gelukt.
De splinters staken uit de deur maar de sleutel niet meer. Wat een zielig figuur!
Elders in het fort - en hopelijk inmiddels beter opgeborgen - lagen maar liefst
6 losse peilschalen. Ik ken drie originele peilschalen van de Genie die nog
bij forten staan: Veldhuis, Zuidwijkermeer en Vijfhuizen.
Ik beeld mij zo in dat een medewerker van de Genie die peilschalen tussen 1945
en 1950 heeft moeten verwijderen. En in plaats van weg te gooien heeft hij ze
in een hoekje van het fort gestoken. Daar vonden we twaalf delen van zes peilschalen.
Omdat de aanduidingen op de peilschalen per locatie verschillen zal bij de fabrikatie
achterop geschreven zijn voor welke locatie de peilschaal was bestemd. En je
raadt het al, die locaties staan er nog steeds op. Enkele delen zijn niet de
lezen maar dit zijn de teksten met tussen haakjes mijn invulling:
126 N Ringkade Damsl Drecht ...landspolder (126 Noordelijke Ringkade Damsluis
Drecht Weilandspolder = Bloklandspolder = Polder Blokland)
117. N.W. Vleugel. Woerdensche Verlaat (117 Noordwestelijke vleugel Woerdense
Verlaat)
Motorgem. 1e Bed. (Motorgemaal 1e Bedijking der Mijdrechtse Droogmakerij = polder
tussen Fort bij Uithoorn en Fort Waver-Amstel)
116.c Paal Spoorbrug Amstel (de spoorbrug in Uithoorn, nu busbrug)
119. Liefkenshoek (Het gaat vast niet om Liefkenshoek bij Antwerpen.)
... Z. Amstelkade (???)
Qua interieur wint het Fort Waver-Amstel het maar in het Fort bij Uithoorn is ook nog wel wat moois te zien. Alle houten
vloeren, waterreservoirs tegen de plafonds, veel deuren en de ontijzeringsinrichting
zijn aanwezig. Enkele tussenwanden missen helaas. Zo was in 'onze' ruimte goed
te zien waar de wanden van de officierskamers aangebracht waren.
De rechter keelkazemat is dichtgemetseld maar de linker is open. Er staat echter
een laag water in de kazemat en alle wanden zijn zwart geblakerd. Zoals hierboven
geschreven zijn de wasruimten aan beide zijden van het hoofdgebouw een puinhoop
maar nog goed herkenbaar. Waskommen en kranen zijn weg maar rechts zijn de wastafels,
urinoirs en closetpotten nog aan wezig. Links is dat juist allemaal weggesloopt
en zie je alleen de drie zithokjes voor officieren en onderofficieren. En aan
de muur hangen de witte tegels maar de wastafels zijn weg.
In geval van oorlog mocht men zich blijkbaar niet wassen want dan moest men
zich voor de schietgaten in dezelfde wasruimte opstellen. En als er toch gewassen
werd, mocht er niet geschoten worden. Daarmee is de vorm en de inrichting van
de ruimte heel dubbel en apart.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/waver/>
Omdat het zo druk was met bezoekers bij de computers en een enkele keer door
het fort lopen heb ik niet veel van de activiteiten gemerkt. Ik had ook nog
in een kano op de fortgracht willen peddelen maar dat is er niet van gekomen.
De koks van de catering gingen wel een stukje. In de houten bergloods was een
tijdelijk restaurant met tafels en stoelen ingericht. Vanwege de monumentennacht
kon men er zelfs warme eten.
Muziek was er bij de ingang en aangeklede soldaten liepen er rond. Dat het ging
om Napoleontische uniformen en kanonnen (voorladers!) zeurt alleen een kniesoor
over - ondergetekende dus.
Op de beide terrepleinen waren tentenkampen ingericht waar men ook authentiek
de nacht had doorgebracht: op stro. Bij een van de kampen stond een kanon dat
regelmatig werd afgeschoten. En aan de keelzijde zagen we regelmatig Engelse
kinderen in Frans uniform die marcheren aan het oefenen waren - met Franse commando's!
Ze zagen er niet uit alsof ze het leuk vonden.
In te poterne stond een drankenhandel met kruidenlikeur in kruiken. Een fles
maar meegenomen want ik wist al dat ik 's avonds een stevige borrel nodig had.
Verderop stonden er nog enkele poppen met hedendaagse kledingontwerpen die geïnspireerd
was op de oude soldatenkleding.
In een andere ruimte hingen allemaal landkaarten en hield een antiquaar tijdelijk
zijn winkel. Deze meneer wilden we bij de Euro kliklijn gaan aanmelden maar
dat was niet geheel voldoende. Want een topografische kaart van 1903 verkocht
hij voor 250 euro terwijl ik een soortgelijke kaart uit 1913 voor 25 GULDEN
had gekocht. Zou er zo veel verschil in zeldzaamheid zijn?
Ons team was in ieder geval zeer tevreden over deze dag. Het was gezellig geweest en we hebben veel mensen wijzer kunnen maken. Wie wil ons volgend jaar hebben??? Reserveer op tijd!
Die zondag was een ander verhaal. Het bleek praktisch onmogelijk om op de twee
locaties, Fort bij Nigtevecht en bezoekerscentrum de Groene
Golf, de computers te installeren. Bovendien wilde Natuurmonumenten
niet meewerken en was er geen vrijwilliger opgestaan om op een van de twee locaties
aanwezig te zijn. Daarom op het laatste moment moeten besluiten om niet met
de computers op het Fort bij Nigtevecht te staan. Jammer want daarmee had ik
in één weekeind drie geheel verschillende soorten publiek kunnen
benaderen.
<http://www.groene-golf.nl/>
Om 11 uur gingen de deuren van het bezoekerscentrum De Groene Golf open. Ik
kan niet zeggen dat er meteen een golf mensen binnen kwam om de tijdelijke expositie
over de Stelling te bezoeken. De historische vereniging Meer-Historie had enkele
informatie panelen en een dia-presentatie verzorgd. En de brandweertrainers
in het Fort bij Aalsmeer hadden
hun maquette van het fort ter beschikking gesteld.
De bezoekers kregen alle aandacht die ze maar konden verdragen. En tussendoor
konden de mannen van Meer-Historie en ondergetekende gezellig praten over de
Stelling binnen de Gemeente Haarlemmermeer. En over het Duitse Schijnvliegveld
Rijsenhout.
Aan het eind van de middag ruimden we alles op en kregen we een 'Zuidtangent/N22/A5/Haarlemmerméér
Groen' wijnfles mee. De mannen van Meer-Historie gingen nog even op het Fort
bij Vijfhuizen kijken. Ik ging uitgeput naar huis om het vlees voor vrouw
en kinderen aan te snijden. Een glaasje rode wijn bij het eten en een borrel
voor het vroeg slapen gaan. Want de volgende ochtend stonden de computers om
8:30 weer voor de deur bij de computer-dealer.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/aalsmeer/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/vijfhuizen/>
Enkele foto's die een impressie geven van bovenstaande evenementen zijn inmiddels
op de website te vinden:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/algemeen/fotoreportages/omd2002/>
SEEADLER EN WEESPER BUNKER
Samen met enkele andere personen ben ik bezig met het maken van een eenvoudige
webpagina over het Peilstation Seeadler nabij Muiden.
Ga ik nu ook al de Duitse werken tot mijn interessegebied maken? Neen! Alhans,
niet veel meer dan dat ik nu al had door te willen weten waar binnen de Stelling Duitse werken zijn gebouwd.
Van mij zal je geen stroom van typenummers horen alsof ik de Neckerman catalogus
voor bunkers uit mijn hoofd weet.
Echter, Seeadler is zo onbekend en tevens bedreigd dat het als ondergeschoven
kindje wel meer aandacht verdient. Dat de resten zo ongeveer in mijn achtertuin
staan speelt ook mee omdat ze zo goed zichtbaar voor me zijn.
Hoe dan ook, er is toch enige informatie boven water gekomen om een leuk verhaal
te vertellen. Als de pagina klaar is zal ik er ook hier ruchtbaarheid aan geven.
Wat ik nu al wil verklappen is dat uit telefonische gespreken met ooggetuigen
is gebleken dat er een Duitse bunker in Weesp heeft gestaan en bovendien nog
staat. Het gaat om een gebouw dat er als woning uit ziet, met rode dakpannen,
en onderdeel was van een complex waarvan in de jaren 1960 drie andere bunkers
zijn gesloopt. De resterende bunker is nog in gebruik als studio voor Radio
Weesp, de lokale omroep. Dus ik ben er in juni 2000 al eens binnen geweest voor
een radio-interview over de Stelling!
De oorspronkelijke functie is bij de ooggetuigen onbekend maar het zou een zendstation
geweest zijn en/of met de luchtverdediging te maken hebben gehad. Tijdens de
oorlog waren er acht antennes op de bunker aanwezig.
< https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/duits/>
MUIDERBERG
Naar aanleiding van een vraag van Sander van Valen op de Rondzendlijst
Verdedigingswerken over de observatiepost op het Muizenfort in de Vesting
Muiden ben ik eens goed naar foto's gaan kijken. Op het Muizenfort staat
namelijk een groepsschuilplaats (piramide) die onder de grond is gewerkt. Erbovenop,
en boven de grond uitkomend, staat een losse gietijzeren observatiepost. Deze
heeft jaren op de gemeentewerf in Muiderberg gestaan maar verdere informatie
over de herkomst ontbreekt.
Ik heb alle 71 foto's die ik heb van observatieposten op Stelling-forten bekeken
en die blijken een andere vorm te hebben. De koepels van zowel voor als na 1908
zijn hoger (kijkgleuf tot bovenkant) terwijl die op het Muizenfort veel platter
is. Vervolgens kregen de laatst gebouwde forten mijn speciale aandacht. Van
de forten Aan de Middenweg en Aan
de Jisperweg heb ik nog geen foto van de observatieposten. Maar wel een
van het Fort bij Spijkerboor -
en die heeft hetzelfde platte model!!!
Het gaat dus om een model van rond 1913. Van het gesloopte Fort
bij Velsen (1899) kan het dus niet af komen. En de exemplaren in de kazematten
op de Afsluitdijk wijken iets af. Dan blijven er volgens mij maar twee mogelijkheden
over:
- het is van een gesloopt of nog te bouwen fort of kazemat buiten de Stelling
- het was bedoeld voor het Fort bij
Muiderberg - hiervan was de bouw wel in 1913 begonnen maar niet voltooid...
<http://www.forten.info/rondzendlijst/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/muiden/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/velsen/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/muiderberg/>
SCHIJNVLIEGVELD RIJSENHOUT
In het blad 'Meer Historie' van september 2002 - van de Stichting
Meer-Historie, de historische vereniging van de Haarlemmermeer - is
een lang en interessant artikel verschenen over het Duitse schijnvliegveld van
Schiphol. Deze lag nabij het huidige brugrestaurant over de snelweg A4 en bestond
uit verschillende echte bunkers, nepvliegtuig en verlichting.
Meer informatie over een nabestelling: Edmond Destree.
<http://www.meerhistorie.nl/>
KABELKRANT WEESP
Ik werd getipt over het feit dat een vechtwagenhindernis uit 1939 in de dijk
langs de Vecht bij Weesp door enkele onbekende personen was ontdaan van de versluierende
grasmat. Hierdoor kwam het grote blok beton en de resten van de spoorstaven
weer open te liggen en kreeg de term 'Open Monumentendag' een geheel andere
betekenis. Op mijn beurt tipte in de Kabelkrant Weesp weer en geloof het of
niet - zeker nog komkommertijd - ze besteedde er twee pagina's met tekst en
foto op de kabelkrant aan! :-)
Voor de volgende maandag kan iedereen de pagina's zien op hun website http://www.weesper.nl/kk/ (klik dan op 'MA'). Als je te laat bent kan je hier kijken:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/colofon/media/kk200209/>
OVERIG
- Op 16 september is Pakhuis Californie aan de Oostelijke Handelskade in Amsterdam
uitgebrand en het is waarschijnlijk geheel verloren gegaan. Dit was een van
de twee bestaande gebouwen, uit de juiste periode, die als koelhuis waren ingericht
en mogelijk voor de Stelling ingericht waren. Maar dat is natte vinger werk
mijnerzijds.
- De 'Pampus Post' over de stichting en het fort is al geruime tijd op het Internet
te vinden. Maar tegenwoordig via de speciale portaal site www.pampus.info.
Die van september is inmiddels verschenen.
- Op 16 oktober is er 's middags een excursie naar het vm. Vliegveld Bergen
en de Duitse bunkers. Het wordt georganiseerd door Stichting Militair Erfgoed
en je kan je nog tot 4 oktober aanmelden. <http://www.rgaros.nl/sme/programma.htm>
- Het komt ongeveer eens per 16 maanden voor, maar mijn backup software heeft
weer eens de foto-collectie gered nadat de harde schijf was gecrasht.
Met vriendelijke groet,
René Ros
