Sector Zaandam

Fort bij Velsen

(Fort bij Velzen, Fort Velsen bij Beverwijk; Volksmond: "Velsenfort", "Krukfort")

Tevens:

Voorstelling bij Velsen

Locatie:

Het fort ligt aan de Zijkanaal A - Noordzeekanaal kruising, buiten de Wijkermeerpolder. Het Noordzeekanaal was een van de belangrijkste toegangen tot de Stelling. Het fort steekt wat naar voren in vergelijking tot de verdediginglijn.
Achter de Liniewal Aagtendijk - Zuidwijkermeer waarvoor het fort ligt en die hier de hoofdverdedigingslijn vormt, ligt de Assendelver Zeedijk als tweede liniewal.

Doel:

"Afsluiting en verdediging van den naar het Westen loopenden tak v/h Noordzeekanaal met zijne oevers. De koepelvuurmonden dienen voorts tot het beschieten van de vijandelijke insluitingslinie kantonnementen enz. en verder tot het onder vuur nemen en op verre afstand houden van de vijandelijke insluitingstroepen."

Bezetting:

339 (1899) 343 (1913), 339 (1920)
Zie Beambte Berkhof, Kanonnier Bulterman, Soldaat Dagloonder, Kanonnier Eckhart, Soldaat Jonker, Aannemer Kruk, Soldaat? Vlaanderen en Fortwachter Van der Zee. Tevens fortwachter(-assistent?) Hogestijn.
Zie ook Garnizoenen.

Bewapening:

Zie Opgave der Bewapening 1910 en Koepel-tekening 15 cM L40.
500 schoten per vuurmond 15cm L24 Koepel opgeslagen

Historie:

Zie Historische kalender.

Omschrijving:

Type A, onversterkt beton. Dit uitgebreide fort was uitgerust met drie 15 cm L24 snelvuurkanonnen in pantserkoepels van Krupp-Gruson uit 1910 vanwege zijn belangrijke taak - en twee hefkoepels. Dit is het enige fort van de Stelling waarvan de bomvrije gebouwen gedeeltelijk zijn gesloopt. Alleen het frontgebouw waarin één pantserkoepel, twee beschadigde hefkoepelgebouwen en de bergloods zijn ter plekke bewaard gebleven.
Het aanwezige geschut is uniek in de Stelling, alleen Fort bij Spijkerboor heeft nog een soortgelijke pantserkoepel, en uitermate zeldzaam in Europa.

In het frontgebouw waren in november 1914 nog twee openingen in het dak voor het plaatsen van zoeklichten. De minister gaf toestemming om de zuidelijke opening met beton dicht te maken en een observatiepost in de noordelijke te plaatsen.

In april 1917 was de aanleg van 13 betonnen schuilplaatsen gaande. Op luchtfoto's zijn, achter de zijtak van de fortgracht, acht schuilplaatsen te zien en drie vermoedelijke geschutsopstellingen. Dit moet de 'Voorstelling bij Velsen' zijn met vermoedelijk als functie om bij te dragen aan het afsluiten van het acces van het Noordzeekanaal.

Volgens een verzetsgroep (Bureau Inlichtingen Londen) werden drie forten in Zuidwijkermeerpolder door de Duitse bezetter ter verdediging ingericht met waarschijnlijk 12 cm kanonnen. Op elk fort waren tien vrachtwagens onder camouflage opgesteld.

In de winter van 1944-1945 was het sluitstuk van het kanon in de noordelijke koepel eruit geslagen - de Vordere Wasserstellung was toen ingericht. De koepel werd door de Duitser bezetter ontmanteld en de onderdelen naast de bergloods gelegd. Er was geen gelegenheid meer om het af te voeren, dat gebeurde pas rond 1960, ongetwijfeld naar de Hoogovens.

De Opzichter der Fortificatieën van de dienstkring Beverwijk was waarschijnlijk gevestigd in de fortwachterswoning.

In 1981-1983 is het hoofdgebouw en de poterne door de nieuwe particuliere eigenaar gesloopt. Met hydraulische hamers en explosieven werd het onversterkte beton losgemaakt en met een stenenbreker verkleint. Al het puin is gebruikt om tegen de Hemspoortunnel aan te storten.
De zuidelijke pantserkoepel van het hoofdgebouw is opgeslagen geweest op het Geniepark in Alphen aan de Rijn, het Artillerie Museum Oldebroek en het Nederlands Kustverdedigingsmuseum. In 2015 is het overgebracht naar het Nationaal Militair Museum.

Zie Herinneringen aan een sloopbedrijf.

Omgeving:

De originele situatie rond het fort is behouden: open polderlandschap en de waterwegen.

Eigenaar:

Gebruiker:

Particulier

Gebruik:

Bewoning en opslag

Monument status:

Rijksmonument; Lijst van Werelderfgoed UNESCO