Sluit [X]   
 

Kolonel Cramwinckel in 1930: overleden te Utrecht, Utrecht

Donateur worden?

© 1999-2024, René G.A. Ros
Laatst gewijzigd 14-9-2024

Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 154

Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 154
(6de jaargang, 26 juni 2004)

Een nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam (StvA); een onafhankelijk particulier initiatief zonder winst-oogmerk.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen en illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

 

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

 

Voorwoord

Alweer een nieuwsbrief! Jazeker!
Misschien ben ik grote schoonmaak aan het houden voordat ik op vakantie kan. In deze nieuwsbrief staan geen actuele zaken dus je kan het ook bewaren tot het nieuwsbrief-reces in juli.

Zijn er ook dingen die niet in de nieuwsbrief komen? Jazeker!
Sommige besloten excursies, besprekingen en soortgelijke geheime onderwerpen komen niet in de nieuwsbrief. Of pas als de tijd er rijp voor is...

Waarom is deze nieuwsbrief dan toch bomvol?
Omdat er minstens twee keer zoveel gebeurd als dat jullie hier kunnen lezen.

 

Historische foto's

In 1999 nam Jurgen Lamers digitale foto's (1 megapixel camera) van de foto's in een herdenkingsboek; met minimale belichting. Het was een gebonden boek met de foto's erin geplakt. Veel foto's van poserende fort-bezettingen, maar ook van auto's, geschut, interieur, aardwerken, loopgraven enzovoort.

Datzelfde had Jaap de Zee een flink aantal jaren eerder gedaan met een analoge camera en eigen belichting. Hij bood aan deze negatieven in bruikleen te geven zodat ik ze kon scannen. Ik had echter geen negatieven-scanner.
Gelukkig was daar Louis Zaal, gids op Pampus en medewerker bij het fotopersbureau Hollandse Hoogte. Op het fotopersbureau hadden ze nog een scanner liggen die ik mocht hebben!
<http://www.hollandse-hoogte.nl/>

Een bijna afgedankte computer met een extra harde schijf en de negatieven-scanner werd neergezet om gelijktijdig met ander werk de negatieven te scannen. Het leverde 140 bestanden op.
Voorlopig zijn alleen de 20 bruine foto's die op de website stonden vervangen door de betere, lichtere foto's. De vervaging van de originele foto's kan helaas niemand oplossen.
De historische foto's zijn vooral te vinden in de diashow Historisch en pagina's over objecten die tegenwoordig niet meer bestaan: Batterij aan het Noordzeekanaal, Positie van IJmuiden en Positie van Muiderberg. Met veel dank aan Jaap de Zee en Louis Zaal voor de hulp in het verbeteren van de website!
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/dia/historie/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/noordzeekanaal/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/ijmuiden-positie/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/muiderberg-positie/>

Ik mis echter nog een paar foto's zoals van de barakken van Entos (zie hieronder) en mag nog een keer in de negatieven van Jaap de Zee graaien. En ik ben een ander (gedrukt) herinneringsboek op het spoor...

 

Soldaat Frank van Wezel

A.M. de Jong was schoolmeester in Amsterdam en werd als oudere lichting pas in 1917 gemobiliseerd. Hij begon zijn militaire carrière (bij het Depot VIIe Infanterie Brigade?) in de barakken op het Entos-terrein aan het IJ in Amsterdam (nu staat de Shell toren er).
Al snel begon hij de militaire logica, machtsmisbruik, misstanden en andere belevenissen te beschrijven en deze werden in het socialistische blad Het Volk gepubliceerd als 'Notities van een Landstormman' onder het pseudoniem 'Frank van Wezel'. Later werden de notities gebundeld in een boek uitgebracht; ik heb een herdruk uit 1975(!).
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/adam-entos/>

De legerleiding, en vooral zij die herkenbaar waren in de notities, hadden grote moeite met deze 'gezags ondermijnende stokerij' en men probeerde de schrijver te vinden. Onschuldigen werden gestraft of overgeplaatst maar die hadden daar meestal weinig problemen mee. De manschappen en middenkader wisten goed wie de schrijver was maar vonden de notities fantastisch. Ze leverden zelfs materiaal aan en in de kazernes werden de notities voorgelezen of opgeprikt.
Dit alles beschrijft hij zelf in een boek dat na de oorlog over de periode werd uitgebracht, 'Frank van Wezels Roemruchte Jaren'.

Na Entos werd De Jong overgeplaatst naar de officiers opleiding in Harderwijk. Een kolonel deed verwoede pogingen de schrijver te achterhalen maar moest meerdere malen voor de krijgsraad in het stof bijten. Op de volgende legeringsplaatsen bedachten de officieren zich wel drie keer voordat ze dat ook gingen proberen. Ze deden daarom eerder poeslief tegen de verdachte om niet 'te schande' te worden gezet in de notities.

Exacte locaties worden nergens genoemd. Maar na Harderwijk ging hij een paar maanden naar het veldleger in de omgeving van Oudenbosch. De oorlogsbestemming was 'Hollandsch Diep' waar hij tijdens een korte dreigende periode ook heeft gezeten. Toen het weer rustig was naar een 'stad in het Noorden' en in 1918 eindigend bij het veldleger in het 'Hart van Holland'. De laatste twee maanden had hij een 'ziekte' met een eenvoudig baantje in het archief van een hospitaal. Hij mocht het terrein verlaten en huurde zelfs een eigen kamer waarnaar vrouw en kind overkwamen. In de twee maanden kreeg hij de gelegenheid om 'Frank van Wezels Roemruchte Jaren' te schrijven.

Twee aardige anekdotes uit dat laatste boek heb ik even over getypt. De eerste was voor mij een 'buikschudder'. De tweede was de enige waar een fort in voorkwam.
"Frank en Kotting hadden één kamer en beiden een diep en behagelijk ledikant [in een pension]. Ze haastten zich om het eerst onder de wol te zijn en de ander daardoor te dwingen de kaars uit te blazen. Toen lagen ze allebei in bed en de kaars brandde nog. Ze kregen hevige ruzie, beschuldigden elkaar van onhartelijkheid en van fraude en weigerden kort en goed om het licht te doven, waarvoor ze uit bed zouden moeten stappen.
Maar ze konden geen van beiden met licht slapen en begonnen telkens op nieuw te schelden en te betogen dat de ander de luie lammeling was, een handsvot en als vriend, wat je dan noemt: vriend, geen bliksem te betekenen had. Tot Frank een geniale inval kreeg: tegen zijn bed stond z'n geweer, waar nog losse flodders in zaten van de velddienstoefening bij Ede. Resoluut greep hij het wapen, mikte even, Kotting dook verschrikt onder de dekens ... toen knalde het schot en de kaars was uit ... Met een zucht van verlichting strekten ze hun leden en zonken onverwijld in diepe slaap weg ... En eerst de volgende morgen hoorden ze van de opschudding, die het schot in de nacht in het vredige pension gebracht had. Er was een dame flauw gevallen en geruchten van moord of zelfmoord hadden een hele sleep bibberende slaapgasten in nachtgewaad over de gangen doen scharrelen...
Frank en Kotting sloten hartelijk aan bij de verontwaardiging van de hotelier en zijn gasten over de zo baldadige en levensgevaarlijke grappenmakerij!..."

"Pas hadden ze bij het fort nog een heel magazijn leeggehaald, koffiebonen en thee en vlees en suiker en erwten en bonen en meel, enfin, de heele rataplan ... En de schildwacht had natuurlijk niks gehoord of gezien ... Looie pijpen, samen delen natuurlijk, maar geen spoortje van een bewijssie, tegen niemand ... en toch moesten ze de boel met paard en wagen weggehaald hebben ..."

De 'Notities' had ik al eerder opgeduikeld via het Internet. Onlangs ook 'Belevenissen' gevonden. Een zeer vermakelijk boek maar in hoeverre het een waarheidsgetrouw beeld van de mobilisatie geeft, is moeilijk te zeggen. Ook hedentendage nog herkenbaar bij uitkeringsinstanties en overheden.
Mocht je een van de twee genoemde boeken willen lezen dan zal je de tweedehands markt op moeten. Op Marktplaats.nl zijn diverse exemplaren te bemachtigen. Of anders op www.boekwinkeltjes.nl. Ik heb van 'Belevenissen' een herdruk uit 1931 en daar ben ik blij om omdat in de herdruk van 1939 wat 'anti-militaristische' teksten zijn weggelaten.
<http://www.marktplaats.nl/>
<http://www.boekwinkeltjes.nl/>

A.M. de Jong heeft vervolgens nog meer romans geschreven. Hij is in 1943 overleden, na van een Silbertanne commando een kogel in zijn nek te hebben gekregen als represaille van activiteiten van het verzet.
<http://www.iisg.nl/bwsa/bios/jong-a-m.html>
<http://www.waffen-ss.nl/silbertanne.php>

 

Kamp Rooswijk

Afgelopen donderdag met een andere ex-dienstplichtige naar Kamp Rooswijk bij Velsen-Noord geweest. Hij was sinds zijn afzwaaien in 1962 er niet meer geweest maar wel aan gedacht. En de sloop plannen was het laatste dat hij er over vernam.
Een verslag van een eerder bezoek met twee ex-dienstplichtigen is verschenen in Nieuwsbrief 131.

Wat historische informatie betreft had deze soldaat niet veel toe te voegen dan ik van een eerder bezoek had geleerd. Het gebruik van een gebouw verschilde tussen de getuigen en men is er nu uit dat het een douche-gebouw was en niet de woning van de kampcommandant.

Uiteraard nog wel enige leuke anekdotes. Dat Ria Valk er in de kantine heeft opgetreden is niet opzienbarend, maar wel grappig. En vanwege het douche-gebouw iets over de gangbare hygiënische maatregelen in die tijd:
"In de jaren 60 kon men niet elke dag douchen. Na een bivak als men in het veld gebivakkeerd had, ging men onder de douche. Verder één keer per week. In de barakken waren wel grote ronde wasbakken met koud water. Geen warm water.
Die bakken waren van graniet zoals men vroeger ook wel aanrechten zag. Om te kunnen douchen moest men extra stoken om warm water te krijgen. Het was dan ook inzepen en afspoelen. Lang onder de douche staan was er ook niet bij."
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/rooswijk/>
<http://www.popinstituut.nl/index.htmx?page=bez/bz5040.htm>

Daarna nog even wat dingen in de buurt van Beverwijk opgezocht. En naar Akersloot voor een gebouwtje dat niet meer bleek te bestaan en waarschijnlijk niet de functie had die een informant had doorgegeven. Ik vroeg een passant ernaar maar die wist wel van de munitie-opslag in schepen. Daar had hij nota bene zelf voor in de bewaking gezeten. De oogjes begonnen te twinkelen en de anekdotes kwamen boven. In de binnenvaartschepen lagen zware granaten voor de marine. De schippers kregen ruim betaald maar bij onweer roeiden ze naar het vaste land!
De schepen werden langzaamaan bij magazijnen gelost en de opslag in schepen beëindigd. Een van de schepen moest bij een fort in de Beemster gelost worden. Door voor de grap de laadklep van een vrachtwagen open te laten staan, vielen de granaten op de dijk en rolden het kanaal in. Maar het was mooi weer en ze tilden de 42 kg zware granaten weer op de kant. Kan zo uit het boek van Frank van Wezel komen...

 

Coördinator gezocht

De afgelopen weken sprak ik (weer) diverse mensen in levende lijve of per e-mail. En het lijkt een complot maar de meeste hadden het over het door fort-eigenaren gezamenlijk aanschaffen van typische spullen en het ontbreken van coördinatie daarvan. Wellicht dat een bestuurslid van de Stichting Stelling van Amsterdam dit eens kan oppakken?

Het gaat dan over dingen als replica's van de lantaarns die aan de forten hingen. Enkele eigenaren hebben die na laten maken. Maar is gezamenlijke inkoop en idem subsidie niet goedkoper en handiger?
Hetzelfde geldt voor het maken van modellen, zoals meerdere exemplaren van het al bestaande model van een hefkoepel. Iemand die voor materiaal kan zorgen en een technische school die het wil uitvoeren?
Zo noemde ook iemand het maken van soldaten tenue's en kanonnen van hout en papier-maché.

 

Bezoekerscentrum (B-watch)

Voorlopig in elke nieuwsbrief een stukje over het bezoekerscentrum. Ook als er niets te melden is...

Het bezoekerscentrum voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie hoopt men in 2005 te openen. Als die van de Stelling in 2010 opengaat ben ik behoorlijk optimistisch. Tenzij er eindelijk ook eens wat geld van de Rijksoverheid beschikbaar komt voor de Stelling.

Je kan het hele voorstel lezen of downloaden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/diversen/bezoekerscentrum/>

 

Overig

- De metalen schuif van de duiker in de Zuidermaatweg (west van de spoorbaan) is er niet meer...

- Een ex-medewerker van Eurometaal (vm. Artillerie-Inrichtingen) heeft me 1.700 digitale opnamen aangeboden van de munitiefabriek. Inclusief opnamen van de inrichting en machines! Zou een medewerker in Muiden zoiets ook gedaan hebben?

- De Rijksgebouwendienst heeft laten weten dat ze bezig zijn personen en informatie over de bunker bij het Uitzetcentrum Schiphol te zoeken.

 

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.

 

 

Stelling van Amsterdam op Bluesky Stelling van Amsterdam op Facebook Stelling van Amsterdam op X / Twitter Doc.centrum Stelling van Amsterdam op LinkedIn
Stelling van Amsterdam op foto-site Instagram Stelling van Amsterdam op video netwerk YouTube

Deze website wordt verzorgd door particuliere experts en is geen website van een overheid.
Alle rechten voorbehouden, o.a. gebruik door commerciële partijen alleen met voorafgaande toestemming.
Stelling van Amsterdam. Een stadsmuur van water.
UNESCO Werelderfgoed sinds 1996
ReneRos.biz voor ontwikkeling, advies & expertise en opleidingen voor Filemaker database-toepassingen. (Advertentie)
 
 
 
'Kennismaken met de Stelling van Amsterdam' is een gratis interactief e-book over de Stelling. (Advertentie)