E-Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 57
(22 januari 2002)
Beste lezer,
Bij deze een nieuwe e-nieuwsbrief over de website Stelling van
Amsterdam; een onafhankelijk particulier initiatief zonder
winst-oogmerk..
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>
Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook meer informatie over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en
het archief te vinden.
Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.
Tip: stuur de nieuwsbrief door aan anderen en vraag ze ook abonnee te worden.
INHOUD
In deze nieuwsbrief:
DE KERSTMAN BESTAAT!
Begin januari ontving ik een dikke enveloppe. Erin zat een boekje met
als titel: 'Beknopte handleiding voor de toepassing van
springmiddelen ten dienste van het V.L.S. Korps "Stelling van
Amsterdam". 6 december 1917'.
In verkeerde handen kan het nog BVD gevoelig zijn want er wordt
beschreven hoe je diverse zaken, zoals spoorrails, bruggen,
prikkeldraadversperringen e.d., met zo min mogelijk springstof zo
goed mogelijk kan vernietigen. Ik had er een deja-vu gevoel bij zodat
het best kan zijn dat ik een ander exemplaar ooit in een archief heb
vastgehouden.
De gulle gever bleek Hans Muller† te zijn, het neefje van Sergeant
Willem, die thuis druk aan het opruimen was. Hans vermoedt dat
het een gehectografeerd exemplaar is. Een wat? Dat vroeg ik me ook
af:
"Haha, die jeugd van tegenwoordig...
Hectograferen deed opa (voor jou waarschijnlijk over-grootpa) als hij
een beperkt aantal kopietjes van iets geschrevens nodig had. Hij nam
dan een bak gevuld met een speciaal geprepareerde gelatinelaag, en
legde daar het vochtig origineel, met aniline-inkt beschreven of
getypt op. De gelatine absorbeerde de inkt, en dan kon je een aantal
afdrukjes maken door er gewoon een vel blanko iets vochtig gemaakt
papier op te drukken. Door de uitvinding van het stencil systeem
raakte het in onbruik, maar tussen 1940 en 1945 was het weer even
populair om illegale blaadjes te vermenigvuldigen."
Dank je wel Hans! Tot op de cursus over militaire archieven!
<https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/mensen/sergeant.htm>
HET DAGHET
Laatst bezocht ik met Co Stronck (gids Spijkerboor) het archief van
het Internationaal
Instituut voor Sociale Geschiedenis. Aanleiding was dat via
hun website in de catalogus enkele stukken over het Fort
bij Spijkerboor boven water kwamen. Waaronder een foto uit 1948
in een dossier van een dienstweigeraar in een archief van een
commissie van de CPN. Daarop de nog aanwezige brug en de keelzijde
van het fort - in tiptop verschijning.
Een andere schat waren twee exemplaren van de handgeschreven krant
van de dienstweigeraars in september en oktober 1918. De krant heette
"Het Daghet, Spijkerboorsch Leven onder redactie van 'Freie Jugend'".
Het exemplaar van 'eind september 1918" is een A2 vel papier dat
eenzijdig, door verschillende personen onder pseudoniem, is
beschreven. Een maand later is het een klein A5 boekje. Er komt onder
andere aan bod dat er gestolen werd in het fort. Ook bewakers werden
in lange rijmen beschuldigd. In de aflevering van oktober 1918 is er
sprake dat er koperen kranen verdwenen zijn. Op een pagina staan nep
advertenties waaronder:
22 koperen kranen
Brieven franco a/h bureau v/d blad
onder het motto "Eerlijke Bezoekers".
Verder nog een paar leuke foto's en algemene Stelling boekjes
gevonden. En spotprenten van de beroemde Albert Hahn waaronder
één uit 1907 over de vele miljoenen guldens die wel aan
de forten en niet aan de arme bevolking werden besteed.
Eerder moet ik in de catalogus een vermelding van een dagboek van een
gevangene uit 1918 aangetroffen hebben. Maar die kan ik niet meer
terug vinden. Wie zoekt mee via de website van het IISG?
<http://www.iisg.nl/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spijkerboor/>
BEZOEKERSCENTRUM
Half december ontving ik van de Stichting
Stelling van Amsterdam een vertrouwelijk rapport getiteld
"Ontwikkelingsvisie bezoekerscentrum Stelling van Amsterdam". Op de
website van de Stichting Pampus is het besluit al bekend gemaakt en
daarom is het embargo opgeheven.
Het rapport, van een extern bureau, is een verslag van een onderzoek
naar de zaken die in een bezoekerscentrum aan bod moeten komen en een
geschikte locatie ervoor.
Het bezoekerscentrum moet een nationale toeristenattractie met een
internationaal (UNESCO) allure zijn waarin de samenhang tussen de
forten wordt getoond en het bewustzijn over de gehele Stelling wordt
bevorderd. Maar het moet zelf ook het bezoeken waard zijn en dat zal
de reden zijn dat men het bezoekerscentrum in een fort wil
hebben.
Aan de bezoekers aan het Luchtoorlogmuseum van de Stichting
Aircraft Recovery Group in Fort
bij Veldhuis en de bezoekers aan het Fort
aan het Pampus zijn diverse vragen gesteld om de wensen met
betrekking tot een bezoekerscentrum te achterhalen. 80% weet dat het
fort dat ze bezoeken tot de Stelling behoort maar toch heeft slechts
25 procent informatie vergaard over de Stelling, waarschijnlijk omdat
men zich alleen op het fort richt. 84% van de ondervraagden vindt dat
er een bezoekerscentrum moet komen. Aan de hand van de andere
resultaten wordt een brede opzet voorgesteld: informatie en
voorlichting, publieksfunctie, educatie en bibliotheek. De "virtuele
variant van de Stelling" wordt daarbij gezien als aanvulling op een
fysiek bezoekerscentrum.
Wat wordt er aanbevolen om in het bezoekerscentrum aan te bieden?
Even een korte opsomming:
Op basis van eisen en beslissingen die niet in het rapport voorkomen is er
een korte lijst van mogelijke forten opgesteld: Spijkerboor, Veldhuis, Zuidwijkermeer en Pampus. Deze vier locaties zijn nader
onderzocht en de conclusie is eenvoudig. In het kort komt het er op neer dat
de eigenaren van zowel Spijkerboor (Natuurmonumenten)
als Veldhuis en Zuidwijkermeer (Noordhollands Landschap, nu Landschap
Noord-Holland) zich meer richten op de natuur en de eigen doelgroep dan
een algemeen publiek willen aanspreken. Dan blijft alleen Pampus over en die
zijn wel bereidwillig om onderdak te bieden aan het bezoekerscentrum. Voor het
bezoekerscentrum is het grootste voordeel dat er al een stroom van 35.000 bezoekers
per jaar komt en dit naar verwachting kan toenemen tot 75.000 per jaar volgens
de plannen tot uitbreiding en restauratie waarvoor momenteel financiers worden
gezocht.
Ook is nog overwogen om een bezoekerscentrum over de Stelling te
combineren met de Nieuwe
Hollandse Waterlinie. Maar dat projectbureau is de komende
jaren nog niet bezig met zo'n centrum. De Beurs
van Berlage in Amsterdam wordt als mogelijkheid genoemd als
men de gedachte volgt dat de Stelling alleen vanuit het midden te
overzien is.
Het zal dan ook geen verbazing wekken dat het bestuur van de
stichting heeft besloten om het bezoekerscentrum op Pampus te
vestigen.
Persoonlijk vind ik dat het bezoekerscentrum in een representatief
landfort hoort zodat het eenvoudig te bereiken is en om een normaal
fortmodel en het omringende landschap en inundatieterrein te tonen.
Pampus is slecht bereikbaar als je niet persé een dagje uit
wilt zijn maar alleen even een uurtje wilt rondkijken in het
bezoekerscentrum. Bovendien is een Internet-aansluiting, o.a. voor de
webcams, dan een kostbare aangelegenheid!
In het onderzoek is ook aan bezoekers gevraagd of zij het boottochtje
naar Pampus als hindernis of toevoeging zien. Allen antwoorden dat
het een toevoeging is. Maar ja, als je alleen de bezoekers aan Pampus
daarnaar vraagt is het antwoord te verwachten: die mensen hebben
immers al besloten dat het boottochtje leuk is anders waren ze niet
gekomen! Er zijn wel andere forten die qua ligging en
toegankelijkheid geschikt zouden zijn maar de bouwkundige staat is
dan twijfelachtig want de goeie forten hebben allemaal al een
eigenaar of gebruiker die een bezoekerscentrum onmogelijk maken. Een
kwestie van wie-het-eerst-komt en daaruit kan je concluderen dat in
snel tempo forten zijn hergebruikt en de stichting (te) laat is met
het zoeken naar een geschikte locatie.
Men zoekt ook nog een betere naam dan 'bezoekerscentrum'. Suggesties
kunnen aan info@stelling-van-amsterdam.nl worden gezonden. Wellicht
'Stellinghoofdkwartier'? 'Stellingbureau'? 'De Fortwachter'?
<http://www.stelling-van-amsterdam.nl/>
<http://home.hetnet.nl/~arg1940-1945/>
<http://www.pampus.nl/>
<http://www.neeltjejans.nl/>
<http://www.beursvanberlage.nl/>
VERSJE IN FORT BIJ VIJFHUIZEN
Achter een deur in lokaal 12 van het Fort
bij Vijfhuizen vonden we een versje. Zeker leuk voor degenen die
nu nog een nieuwjaars-kater hebben:
"Die drinkt Bederft
Die niet drinkt Sterft:
Daarom is't beter gedronken en Bedorven
Dan NIET gedronken en Gestorven."
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/vijfhuizen/>
SLOPEN HEMBRUGTERREIN (2)
Van Co Stronck ontving ik de tekst van een krantenartikel over het
Hembrugterrein. De Gemeente
Zaanstad zou het willen kopen. Maar door de milieuzone van
800 meter rondom Eurometaal
kan er niets gebeuren totdat Eurometaal weg gaat. De gemeente heeft
dan plannen voor woningen en bedrijfsruimte maar het is mij niet
duidelijk of de huidige gebouwen nog een plekje krijgen. Domeinen zit
de gebouwen al in elkaar storten voordat Eurometaal weg gaat, dus
vandaar dat ze de sloopvergunningen gaan aanvragen. Vreemd dat
Defensie er zo lang naast Eurometaal kon zitten en nu er niets meer
mag gebeuren. En op de website van Eurometaal staat dat er
metaalbewerking wordt gedaan en dat het afvullen met springstof in
Woensdrecht plaatsvindt.
Ook het Legermuseum heeft laten weten dat het terrein ongeschikt voor hen is door die 800
meter zone.
<http://www.zaanstad.nl/>
<http://www.legermuseum.nl/>
SLOPEN SCHUILPLAATS
Dennis Buijs uit Zwanenburg had graafmachines zien staan op de 'Lunet bezuiden de Ringvaart van de Haarlemmermeer' welke tegenover het 'Fort aan Het Nieuwe Meer / Magazijn voor Bijzondere Opkomst' ligt. Toen hij er op 16 januari weer langs kwam, was de bakstenen schuilplaats, van vermoedelijk Duitse origine, verdwenen. Waarschijnlijk gesloopt, misschien onder grond verborgen...
De indruk bestaat dat het terrein met slib en grond volgestort wordt.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/posten/lijst-west.htm>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/nieuwe-meer/>
FORT BIJ VELSEN
Zoals je zult weten is het hoofdgebouw van het Fort
bij Velsen in de jaren 1980 gesloopt. Van de drie 15 cm koepels
zaten er twee in het hoofdgebouw. Ondanks discussie en informatie via
de Rondzendlijst Verdedigingswerken is het nog niet duidelijk waar beide
koepels precies zijn gebleven. Een van de koepels is rond de sloop
(1980-1982) door de landmacht weggehaald en voor het Legermuseum opgeslagen op Fort Wierickerschans bij Bodegraven. Deze koepel was later
opgeslagen op de kazerne bij 't Harde en zou volgens een bron
momenteel zijn opgesteld in het Nederlands
Artillerie Museum aldaar. Maar dat museum ontkent dat en zegt
dat die koepel is overgenomen door de Stichting
Fort aan den Hoek van Holland.
Het is dus nog een raadsel waar de tweede koepel is gebleven.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/velsen/>
<http://www.rgaros.nl/verdedigingswerken/>
<http://www.legermuseum.nl/>
<http://www.xs4all.nl/~nieko/schans.htm>
<http://www.artillerie.nl/nam_intro.html>
<http://www.forthvh.nl/>
OVERIG
- Van de schuilplaatsen op Fort
bij Heemstede komt tenminste één alweer onder de
grond vandaan. De onlangs gereconstrueerde gracht zag ik laatst met
een aardig laagje regenwater vol staan! :-)
- Met een minimale begroeiing langs de Geniedijk achter het Fort bij
Vijfhuizen heb ik voor het eerst twee scherfvrije onderkomens in
de dijk bij de Ringvaart zien zitten.
- Gehoord op de receptie van Stichting Kunstfort Vijfhuizen: er moet
zelfs een restaurantje in het fort komen.
- Op de receptie van Stichting
Herstelling sprak ik de burgemeester van mijn eigen Weesp.
Wat zou Herstelling in de Gemeente
Weesp kunnen doen???
- Er was eens een stichting die bezwaar bij me maakte over het
gebruik van "hun" borden op een foto over de IJssellinie.
En ze leefden nog lang en ongelukkig.
- De laatste van twee sluiskolken van het voormalige Merwedekanaal
(nu Amsterdam-Rijnkanaal) wordt volgens Rijkswaterstaat informatie op
waterland.net in 2006 gesloopt. Alleen de westwand van de sluiskolk
wordt behouden. Het kanaal was ook bedoelt als een belangrijk
toevoerkanaal van inundatiewater. De sluis was ook de toegangsweg tot
het Militaire Terrein
Zeeburg.
- Op zondag 13 januari was publiciste en fan Selma Schepel bij de
VPRO radio te gast. Ze noemde daarin de Forten
Site die daardoor ruim 1100 bezoekers kreeg
te verwerken. Ook de Stelling-site werd via de Forten Site veel
bezocht en een nieuw dagrecord van 484 bezoeken vestigde.
Met vriendelijke groet,
René Ros
