|
InleidingVorige nieuwsbrief uit? Dan is hier weer nieuw materiaal om te lezen en te overpeinzen. Te beginnen met een aanbod voor vrijkaarten voor een bezoek aan Forteiland Pampus. Dan een verhaal over een landstormer die in 1917 rond Weesp en Diemen heeft rondgelopen. Op 25 oktober as. vindt er een algemene vragen en antwoorden sessie over de Stelling plaats, waaraan we meewerken en de aankondiging publiceren. En via de kleinzoons van stellingcommandant Ophorst kwam een leuk krantenartikel boven water, met informatie over een politie-commissaris die eerder in de Stelling gelegerd was. En met een bijzonder levensverhaal gedurende de Tweede Wereldoorlog. Vervolgens een aankondiging voor een presentatie volgende maand. Klapstuk is de verwerving van twee foto's van officieren van Fort bij Spijkerboor en een van hen kenden we al. Lees deze nieuwsbrief op: https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/2021/nieuwsbrief-506/ Tip: houd de cursor boven elke afbeelding om een beschrijving te zien.
|
Dienstberichten- Op 21 september jl. vond het webinar Platform Militair Erfgoed van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed plaats. Deze keer waren de dilemma's van herbestemmen van Koude Oorlog objecten het onderwerp. Wij droegen bij met een presentatie over het gebouwde erfgoed van de Stay Behind organisaties, waaronder opvallend veel forten van de NHWL en de StvA. Met de onderstaande link kan je het webinar terugkijken. - Er is op 10 oktober jl. een standbeeld voor Jacoba van Tongeren onthuld. Zij speelde een rol in het verhaal van de gefusilleerde fortwachter Pijl van Fort bij De Kwakel en zijn twee zoons. - De beeldbank bevat inmiddels 95.400 foto's van de Stelling en ander militair erfgoed in Nederland en wat ik toevallig in het buitenland heb bezocht. Nog 13 Gb van Spaarndam en omgeving te doen. En de foto's die dit jaar nog gemaakt gaan worden...
|
Vrijkaarten voor een dagje PampusTekst: René Ros m.m.v. Stichting Forteiland Pampus. In de vorige nieuwsbrief verscheen een artikel over vrijkaarten van Forteiland Pampus voor donateurs. Veel donateurs hebben gebruik gemaakt van dit aanbod maar er zijn nog kaarten over. Die kaarten worden nu aan de abonnees (op=op!) van deze nieuwsbrief beschikbaar gesteld. Dit artikel geeft je nadere informatie over hoe je de vrijkaarten kunt verkrijgen.
Vervolgens kan je deze cadeaucode gebruiken om een ticket te reserveren: Pampus is tot en met 31 oktober 2021 op dinsdag t.e.m. zondag tussen 10.30 en 17.00 uur geopend. In de maand november is het fort alleen in het weekeind geopend, ook van 10.30 tot 17.00 uur. Vanaf 29 november as. gaat Pampus in winterslaap en zal rond Pasen 2022 weer openen. De vrijkaarten zijn geldig tot en met het einde van seizoen 2022. Zoals eerder aangegeven zullen Otto Bodemeijer en René Ros, de fotografen van de luchtfoto's, op vrijdag 29 oktober as. de gehele dag op het fort aanwezig zijn. Het lijkt ons leuk je bij afvaart van de eerste veerboot of later op het fort te ontmoeten. Nieuw is dat we die dag aan de eerste tien donateurs/abonnees het boekje 'Vogelvlucht' t.w.v. 9,95 euro weg mogen geven. Dit boekje hoort bij onze in de droge gracht tentoongestelde luchtfoto's van alle forten van de Stelling. 'Vrijkaarten voor een dagje Pampus' in Nieuwsbrief 505
|
Landstormer BaarsTekst: René Ros.
Josephus Christiaan Baars (1888-1965) was in 1908 uitgeloot voor de normale Militie en kon zich ongestoord wijden aan zijn werk en nageslacht. Echter, in 1915 voerde minister van Oorlog Bosboom de Landstormwet in. Met deze wet konden personen die eerst uitgeloot of vrijgesteld waren van de Militie, alsnog opgeroepen worden. De mobilisatie maakte dat men meer manschappen nodig had, onder andere om de militie- en landweerplichtigen af te lossen. Dankzij de documenten weten we zelfs het tijdstip en de plaats waar hij zich in juli 1917 moest melden voor dienst bij het 2e Regiment Vestingartillerie. Na een opleiding van negen maanden werd hij overgeplaatst naar de artillerie buiten de forten Weesp. In de groep Weesperkarspel waren 10 batterijen met positiegeschut. Na slechts anderhalf jaar kreeg hij eind 1918 verlof en werd in 1919 uit militaire dienst ontslagen. Bij inleveren van zijn uitrusting ontbrak echter een knipmes waarvoor hij 10 guldencent moest betalen, volgens de bewaard gebleven kwitantie. 46 Jaar later overleed hij in Ermelo. Wat zou het leuk zijn als een lezer familie van hem blijkt te zijn en meer over zijn leven kan vertellen.
|
Live Vraag en Antwoord SessieTekst: Stichting Liniebreed Ondernemen.
Dit jaar -2021- is een bijzonder jaar voor de Stelling van Amsterdam, want dit jaar is het 25-jarig jubileum van de Stelling van Amsterdam als UNESCO Werelderfgoed. Daarnaast heeft op 26 juli heeft het Werelderfgoedcomité besloten om de Hollandse Waterlinies de werelderfgoedstatus te verlenen. Dit is de uitbreiding van het werelderfgoed van de Stelling van Amsterdam met de Nieuw Hollandse Waterlinie. Samen vormen ze nu de Hollandse Waterlinies. De vragen worden beantwoord door René Ros (historie), Marjolein Groen (beleid & UNESCO), Bram Mellaart en Titia de Zeeuw (activiteiten en openstellingen). De vraag en antwoord sessie is op 25 oktober van 20:30 t.e.m. 21:30 te volgen via https://www.facebook.com/Stellingvanamsterdam Live Vraag en Antwoord Sessie (gehele nieuwsbericht)
|
De verdwenen brief van Léon CohenTekst: René Ros. In de krant Het Parool had Evert Kwakman een rubriek 'Amsterdams Logboek' over allerlei Amsterdamse zaken. Omdat opa in het artikel 'Het kanon in de spoorbrug' werd genoemd, had een kleinzoon van stellingcommandant Ophorst het artikel bewaard. Hij stuurde het ons toe om te bewaren en we probeerden meer informatie te vinden.
Over de bewapening was Cohen niet erg tevreden, als de journalist het goed overgenomen heeft: "Ze hadden maar twee kanonnen van 10,5 cm en dat waren bepaald nog geen snelvuurkanonnen. Alleen dat 6 cm kanon kon er wat van. Dan waren er nog mitrailleurs uit de tijd van de Frans-Pruisische (Duitse) Oorlog, die om de haverklap kapot waren. En de forten hadden Coehoorn-mortieren met vóórlading, net als in de 17de eeuw."
De bewapening was inderdaad niet nieuw meer en de slechts 32 Coehoorn-mortieren stonden als aanvullingsbewapening in de sectorparken. Omdat Cohen schrijft over 10,5 cm geschut zou het kunnen dat hij op Fort bij Spijkerboor was gelegerd. Maar wellicht bedoelde hij ander 10 cm geschut zoals dat op vele forten stond. Zijn vermelding in de militaire stamboeken hebben we kunnen vinden maar de controlelijst met meer details was onvindbaar. We weten dat hij bij het 2e Regiment Vestingartillerie diende maar niet bij welke compagnie en daarmee op welk(e) fort(en). De data in het artikel voor zijn periode in de Stelling kloppen met zijn werkelijke dienst vanaf 2 oktober 1916 tot klein verlof op 1 mei 1919. Als hij officier op Fort bij Spijkerboor was, dan kon hij niet op de groepsfoto's staan (zie artikel hieronder). Omdat vanaf voorjaar 1916 de meeste dienstplichtige militairen al met klein verlof naar huis waren, zal hij na zijn opleiding vooral een rustig fort hebben meegemaakt. Vanaf 1920 was hij inspecteur bij de Gemeentepolitie Amsterdam maar werd als Jood in 1941 ontslagen. Hij werkte voor de Joodse Raad en kwam in Kamp Westerbork terecht. Zijn stafkaarten van de Stelling werden toen met zijn inventaris 'gepulst', verdwenen bij het leeghalen van zijn woning door verhuisbedrijf Puls. Hij keerde terug naar huis en zijn koffer is nu een topstuk in de collectie van het Joods Historisch Museum. Na de bevrijding werd zijn ontslag ongedaan gemaakt en hij klom op tot commissaris dat hij van 1947 tot 1959 zou zijn. Omdat de data van zijn diensttijd correct zijn genoemd, zou je denken dat hij in 1974 nog papieren over zijn militaire dienst had. Maar die papieren zullen samen met de kaarten in de Tweede Wereldoorlog zijn verdwenen. Bij een van zijn stamboekvermeldingen staat dat een uittreksel aan het Gem. Pensioen Bureau Amsterdam is gezonden, daar zal hij de informatie van hebben. Luitenant Cohen (nieuw)
|
Achter de computerschermenTekst en afbeelding: René Ros.
Sinds 2011 is er zeven maal een (fysieke) presentatie van deze 'Basisregister Militair Erfgoed' database gegeven aan speciale genodigden. Deze waren van partijen die eventueel digitaal konden aanvullen/koppelen of anderszins gebruik van kunnen maken. Er is tot nu toe geen partij gevonden die vergelijkbare digitale data heeft om mee samen te werken, maar momenteel is er overleg met drie verschillende partijen over het leveren van data. De presentatie geeft een indruk van wat er achter de schermen van het Documentatiecentrum gebeurd. Het doel is om te laten zien welke informatie beschikbaar is en hoe het is opgeslagen. Wellicht vind je dat om technische redenen leuk om een keer te zien, of anders ben je inhoudelijk geïnteresseerd en wil je een idee krijgen welke achtergrond-informatie er is. Kortom, iedereen die inzicht en begrip wil krijgen in onze automatisering is van harte welkom om te komen kijken. Datum: 18 november as.
|
De onbekende fortcommandant van Fort bij SpijkerboorTekst: René Ros. Drie jaar geleden werd een biografie van kapitein De Jong aan de website toegevoegd. Volgens de familie was hij kapitein geweest, maar in de geraadpleegde archiefstukken zat een hiaat en werd die rang niet genoemd. Onlangs werden twee groepsfoto's gevonden waar hij op staat en die waren aanleiding er opnieuw in te duiken.
De schaduw van bomen lijkt (in combinatie met locatie, zie hieronder) op een tijdstip rond het middaguur te wijzen. De beide foto's moeten slechts minuten na elkaar gemaakt zijn. Een foto toont alle (aanwezige) (onder)officieren van het fort, inclusief de toenmalige commandant Jhr. Bloijs van Treslong. De andere foto (zie foto links) toont alleen de (onder)officieren der Infanterie met De Jong middenvoor. Een oudere foto (zie foto hieronder) uit de familie bevestigt dat. Op een aantal platte petten staat het getal "22" en dat moet het 22e Bataljon Landweer Infanterie (22 LWI) zijn. Die eenheid was in de Stelling ingedeeld en vooral op forten in het noordfront. Op basis daarvan werden ze vergeleken met al bekende groepsfoto's. De bomen en de takken bleken exact gelijk met bekende groepsfoto's op Fort bij Spijkerboor. En wel naast de fortwachterswoning met de slingerende toegangsweg en de Beemsterringdijk op de achtergrond. Ook de toen nog aanwezige molen van de Graftermeerpolder is vaag op de achtergrond te zien. De rangen van kapitein en 1e luitenant horen bij de functie van fortcommandant, is uit de bezettingsstaat gebleken. En als Willem Cornelis de Jong de rang van kapitein heeft gehad, en verbleef op een fort, dan moet hij fortcommandant zijn geweest. Kon daar bewijs voor gevonden worden?
In het boek 'De geschiedenis van het Fort Spijkerboor' uit 1995, door Kolonel KLu b.d. S.H. Hoogterp, komen beide groepsfoto's ook voor (p.23 en 36). Dat is niet zo gek omdat elke militair die erop stond, de mogelijkheid zal zijn gegeven om de foto aan te schaffen. Wat wél gek is, is dat de foto's niet uit dezelfde hoek zijn gemaakt. De bomen achter de militairen staan anders maar wel exact dezelfde mannen, houding en kleding. Het zijn dus foto's die heel kort na elkaar gemaakt zijn en, omdat militairen op de foto's van Hoogterp niet in de lens kijken, mogelijk met verschillende camera's. Bij de foto van alle officieren worden door Hoogterp de rangen en achternamen van alle gefotografeerden genoemd, waaronder de goed herkenbare De Jong, waarbij blijkt dat de volgorde van de namen dan niet klopt. Ook wordt "J. Otsen, Alkmaar" genoemd als bron van de foto en vermoedelijk ook van de namen. Bij de andere foto, met alleen infanterie-officieren, ontbreekt die naam maar wordt aangegeven dat het uit het archief van sergeant Van Essen komt. Hoogterp schrijft in het bijschrift dat het een latere foto betreft met De Jong als fortcommandant. Met dat bijschrift ben ik het dus niet eens omdat beide foto's kort na elkaar gemaakt moeten zijn. Dat hij De Jong noemt als de latere fortcommandant, dat lijkt bevestigt te zijn. En zo blijkt wederom dat ook foto's bruikbare informatie zijn voor historisch onderzoek. Dankzij de vondst van deze foto's en het kunnen herkennen van de locatie, werden archiefdocumenten gevonden die de puzzel weer een beetje completer maken. Wetende dat die puzzel nooit compleet zal zijn, is dat juist een leuk moment. De twee groepsfoto's die aan onze collectie zijn toegevoegd, zijn zeker niet de foto's die Hoogterp voor zijn boek gebruikte. Waar zouden die zijn gebleven? En van welke van de elf infanterie-officieren zouden onze foto's afkomstig zijn? Van kapitein De Jong zelf? Fortcommandant De Jong (gewijzigd)
|
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven. |
Nieuwsbrief 506
Onlangs kon een bundel documenten verworven worden die van een militair in de Stelling was geweest. Geen gewone militieplichtige en niet op een fort, maar daarom niet minder interessant. Hij was landstormplichtig en een artillerist buiten de forten. Zijn documenten over zijn militaire dienst, waaronder zakboekje, brieven, lootje en verlofpas, zijn bewaard gebleven en zijn een mooi administratief spoor. Ook werd zijn controlelijst in het Nationaal Archief gevonden.
Op maandagavond 25 oktober organiseert de Stelling van Amsterdam een Live Vraag en Antwoord Sessie via Facebook. Tijdens deze online sessie heb je de mogelijkheid om allerlei vragen te stellen over de historie, herontwikkeling, natuur, en publieksaanbod op en in de Stelling van Amsterdam.
Het artikel van 22 maart 1974 was naar aanleiding van een brief van L.A.A. Cohen met een reactie op een eerder artikel. Hij had in de Stelling gelegen en schreef een paar herinneringen. Het Stellinghoofdkwartier in het Amstelhotel klopte maar 'Arie Ophorst' in plaats van A.R. Ophorst zal een misverstand zijn. De westgrens liep inderdaad van Aagtendijk naar Vijfhuizen, maar Fort bij IJmuiden is niet "waar nu de Hoogovens zijn gevestigd". Er zat inderdaad geschut in de pijlers van de Velserspoorbrug, maar 7 cm en niet 6 cm.
Vanaf 2007 is er gewerkt aan een database die allerlei soorten informatie bevat voor ons onderzoek en activiteiten in de Stelling van Amsterdam. 590 MB met digitale bezettingsstaat, locatiegegevens, historische data, archiefstukken, foto's enzovoort enzovoort. Voor wie dat interessant en leuk vindt, verzorgen we hierover een online presentatie.
De Jong werd na zijn bevordering tot kapitein overgeplaatst/ingedeeld bij twee andere eenheden (24 en 22 LWI) maar dat kan puur administratief zijn geweest. De laatste plaatsing was juist bij het 22 LWI dat volgens de bezettingsstaat én de platte petten onder andere op Fort bij Spijkerboor was ingedeeld.