Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 122

Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 122
(5de jaargang, 19 december 2003)

Een nieuwsbrief over de website Stelling van Amsterdam (StvA); een onafhankelijk particulier initiatief zonder winst-oogmerk.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen en illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

• Bezoek aan de Schoorlse duinen
• Wat er gebeurde met de resten in Schoorl
• Luchtfoto's RAF (5)
• Wijzigingen
• Overig

* * * P R E T T I G E  F E E S T D A G E N * * *

De volgende nieuwsbrief verschijnt op 29 december en is het thema-nummer 'Vijf jaar onderzoek - samenvatting ontdekkingen'

Bezoek aan de Schoorlse duinen

Op vrijdag 12 december zou ik voor een prive afspraak 's avonds in Schoorl zijn en de uren ervoor wat interessante objecten in de omgeving opzoeken. Maar de afspraak verviel en de ochtend ging verloren door het pressie uitoefenen op een trage winkelier. Gevolg was dat het aantal reisuren versus verblijfuren de inefficiënte verhouding 1:1 bedroeg.

Maar de twee uren die ik samen met de boswachter van Staatsbosbeheer (wat een baan!) en Rob Boer van de lokale historische vereniging op de Fortvlakte en Parnassiavallei doorbracht waren aangenaam. Op zoek naar de locatie en overblijfselen van de Schietdoelen bij Schoorl.
De vorige keer dat ik er was, bedroeg de temperatuur 30 graden maar vanwege begroeiïng droegen we lange broeken. In de hitte leek de duinvallei ook veel langer omdat het zo lang duurde voordat we er doorheen gepuft waren. Deze keer was het 28 graden koeler en plots was de vallei alweer op.

Waarschijnlijk door de andere begroeiïng kon ik de hellingen in het mogelijke smalspoortracé niet terug vinden. Ook de bomkrater kon ik niet terugvinden maar wel de baksteen. Maar ik ben geen kei in het dateren van baksteen. Het was wel een machinale maar dat hadden ze in 1890 ook al wel - denk ik.
Het terrein dat we zochten was toch nog zo'n 80 bij 125 meter en was destijds geëgaliseerd. Maar zo'n egale vlakte was niet bij strandpaal 30 te herkennen. Het is waarschijnlijker dat als er nog resten zijn deze inmiddels in het strand liggen of verborgen gaan onder recente duinen. Met zekerheid liggen er nog vele Duitse bunkers (tweede lijns) die enkele decennia geleden zijn ondergewerkt.
Uit recente correspondentie met Rob Boer is gebleken dat er nog lang restanten zijn geweest van de schietdoelen (zie het volgende item). Er is zelfs nog een heel kleine kans dat er wat onder het zand ligt. Op een luchtfoto uit februari 1945 is het Zeepad naar de schietdoelen goed te herkennen en mogelijk ook de restanten maar de oriëntatie van de gebouwen is mij nog niet bekend. Een tekening uit het archief geeft echter verwarring: of het noorden lag in 1892 ergens anders, of de mortier stond toch niet bij De Franschman, of ik kan geen plattegrond lezen... Uit opmetingen met de liniaal blijkt dat dat terrein net niet door zandafslag is getroffen.

Toch maar eens gaan zoeken naar betere kaarten en sparen voor een GPS.

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/schoorl/>

Wat er gebeurde met de resten in Schoorl

(door Rob Boer; bijgewerkt deel van een artikel dat in 1999 verscheen in het blad van de cultuurhistorische vereniging "Scoronlo" nr.19)

Voor drie gebouwen gold kennelijk dat de inspanning te groot was om hen te verwijderen. Alle andere gebouwen waren na afloop van de beschietingen tijdens een oefening in 1894 opgeblazen. Een wandelkaart uit 1911 geeft echter nog drie bouwsels aan - waarvan de vormen sterk lijken op de gebouwen D, C en E - met daarbij de aanduiding: “’t Fort”.
Volgens deze kaart liep er in het westelijke duingebied slechts één pad. Dit werd het “Zee Pad” genoemd. Dit pad liep in het verlengde van de Mariaweg, rechtstreeks naar de plaats van de schietdoelen. Let wel, de Mariaweg liep toen niet verder dan de Wilhelminalaan terwijl hij nu tot de Dr. van Steinweg loopt!

Het laatst overgebleven gebouw werd pas veel later opgeruimd. De precieze datum van verwijdering heb ik helaas niet kunnen achterhalen maar volgens Schoorlaars die het kunnen weten is dit in ieder geval na de Tweede Wereldoorlog gebeurd.
Deze Schoorlaars en oud Schoorlaars zeiden dat het om een boogvormig opgemetseld rood bakstenen bouwwerk ging met een toog. Het baksteen was van een zo’n grote hardheid werd verteld, dat eigenlijk van beton gesproken kon worden. Het gebouw bestond uit enkele vertrekken die vlak voor de oorlog grotendeels dichtgestoven waren. Je kon er nog wel in staan maar de vertrekken waren niet goed meer te onderscheiden. Door dit dichtstuiven kon je je ook slecht voorstellen hoe groot het gebouw werkelijk was. Ook omdat het gebouw enigszins verzonken leek in het omringende landschap: vanuit zee was niets zichtbaar en vanaf de oostkant alleen als je wist waar het lag. Van de bovenkant wist één Schoorlaar zich te herinneren dat dit plat en van beton was. De andere geïnterviewden spreken deze betonnen dakconstructie pertinent tegen. Dit zou verklaard kunnen worden doordat een deel van het betonnen dak van gebouw D was kapot geschoten en de rest verwijderd om een granaat op het metselwerk te laten ontploffen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het duingebied spergebied. Welhaast uitgesloten is dat het het bouwwerk toen gebruikt werd door de bezetter. In ieder geval komt het gebouw niet voor op de kaarten van het Bureau Registratie Verdedigingswerken, gemaakt in 1947.
Het definitieve eind kwam in de jaren 1970 toen de firma Kruk het bouwwerk sloopte. Waarschijnlijk is dit toen in één moeite doorgegaan tezamen met de sloop van de Duitse geschutsbunkers. Dit omdat er geen aparte sloopvergunning, die door Rijkswaterstaat afgegeven moet zijn, te vinden was. De firma Kruk zelf kon hier geen uitsluitsel over geven omdat ook hun archief (in 1996) geruimd is. Het puin van dit gebouw is uiteindelijk verwerkt als kustversterking en wel aan weerszijden van twee strekdammen pal ten noorden van paal 29.

Luchtfoto's RAF (5)

Voor de laatste keer naar Wageningen geweest voor de RAF Luchtfoto's. Er zijn nu geen forten meer waarnaar ik niet gezocht heb. Alleen Fort bij Spijkerboor is niet gevonden, slechts een stukje van de gracht en de toegangsweg. En van het Fort bij Veldhuis zijn alleen enkele slechte foto's. Hebben de piloten een aantal rolletjes wellicht niet veilig in Engeland gekregen?

Weer veel foto's gezien maar weinig nieuwe informatie.
Wel blijkt een Duitse zware Flak batterij gestaan te hebben waar nu het Sportpark in Amstelveen is. Ook aan de dijk bij Schellingwoude, tegenover Marinevliegkamp Schellingwoude, zijn diverse bouwsels te vinden evenals zeven springputten om de dijk op te blazen als 'nood inundatie'. Het Militair Terrein Zeeburg is een ongelooflijke lappendeken van camouflagenetten, barakken en hangars voor de watervliegtuigen. Mogelijk ook een afgelegen opstelling om het kompas van de vliegtuigen in te stellen (meer algemene informatie hierover gewenst!).
Bij de locatie van de gesloopte Hembrug (de draaibrug) was aan de noordzijde van het kanaal al een Duitse bunker gevonden. Uit een foto blijkt dat aan de zuidzijde, bij de Ford-fabriek, vier opstellingen waren.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/schellingwoude/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/zeeburg/>

Het is echt verbijsterend hoeveel de Duitse bezetter rond Amsterdam gegraven en gebouwd heeft. Door aarden dekkingen is niet alles te herkennen maar volkstuintjes zijn het zeker niet.
Wat de Nederlandse forten betreft, ook Fort aan de Winkel was in september 1944 al een zandwinning. Alleen een stukje wal in de vorm van een frontgebouw is nog te herkennen. Het zand op Fort in de Botshol is gedeeltelijk weggegraven. Iets te maken met de ook zichtbare aanleg van Rijksweg 2 (nu A2)?
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/winkel/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/botshol/>

Het Fort bij Abcoude mist in september 1944 al enkele kastanjebomen. Als ik het goed herinner uit het boek over dat fort, waren er na de winter van 1944 -1945 nog minder.
Veel foto's zijn bijzonder fraai om te zien, bijvoorbeeld door de inundaties - totdat je de huizen in het water ziet staan. Foto's waarop meerdere forten voorkomen, meestal maar twee, zijn behalve economisch aantrekkelijk, ook mooi omdat ze een klein beetje samenhang weergeven. Zoals de foto van Fort bij de Liede en het Fort bij de Liebrug. Van deze laatste lijkt de gracht aan de keelzijde en linker flank al dichtgegroeid. Maar de woning staat er dan nog.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/abcoude/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/liede/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/liebrug/>
<http://bibliotheek.wur.nl/>

Wijzigingen

Sinds 7 oktober zijn de onderstaande wijzigingen in de website aangebracht. Zie <https://www.stelling-amsterdam.nl/colofon/wijzigingen/> voor een volledig overzicht met klikbare verwijzingen.

- Extra pagina over Beton en betonschade geamoveerd
- Nieuwe afbeelding van de fortmodellen met betere kleuren
- Een aantal kleine aanvullingen bij forten die als Bewarings- en Verblijfkamp zijn gebruikt/ingericht
- Bij een aantal forten, magazijnen en kazernes is informatie opgenomen over gebruik door de Duitse bezetter zoals door het verzet is gerapporteerd
- Natuur is een Extra hoofdstuk geworden i.p.v. een normaal hoofdstuk
- Introductie herschreven
- Pagina Duitse werken buiten de Stelling of genoemd op andere websites opgeruimd.
- Informatie uit luchtfoto's RAF over diverse forten opgenomen, zie Nieuwsbrief 117.
- Permanente enquête over de website is beëindigd
- Nieuwe Stukken-pagina met Situatieplannen
- Informatie uit het boek 'Van markententster tot logistiek netwerk' opgenomen, met name bij Militaire Bakkerij en Rijkskledingmagazijn.
- Nieuwe luchtfoto van forten rond Uithoorn in diashow Luchtfoto's
- Kader "Kat op het spek" toegevoegd aan Oorlog hoofdstuk
- Verwijzingen naar historische verenigingen opgenomen

Nieuwe pagina:
- Regenwaterkelders Rijksmuseum
- Simulator "Fort Spijkerboor"

En tevens nieuwe foto's van:
- Schietdoelen bij Schoorl
- Marechaussee Kazerne Badhoevedorp
- Fort benoorden Uitgeest (grenspaal)
- Fort bij de Liebrug
- Fort aan de Drecht (toch al eerder gedaan? wellicht verloren gegaan bij het herstellen vanaf backup?)

Overig

- Fort bij Veldhuis is bloot! Alle bomen op en rond het fort zijn gekapt.

- De ontsluitingsweg voor IJburg, gelegen tussen Kustbatterij bij Diemerdam en Kringenwetboerderij Zeehoeve, heeft alle bruggen en het aardlichaam al.

- Gelezen in "Notities van een landstormman" van A.M. de Jong over zijn periode 1917 - 1918 in het leger zoals gepubliceerd in de krant Het Volk: op de wand van een schietloods op Zeeburg stond "God schiep de mens en de dieren, - Maar wie, voor de duivel!, schiep de officieren?"

- De drie daagse cursus over de Stelling van Amsterdam heeft plaatsgevonden. Van een deelnemer ontving ik een impressie hiervan. Ik zou graag van andere deelnemers willen horen wat zij van de cursus vonden om te kijken of de impressie die ik ontving representatief is.

Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven.