Nieuwsbrief Stelling van Amsterdam

Nieuwsbrief 174

Nieuwsbrief Website Stelling van Amsterdam, nummer 174
(6de jaargang, 9 november 2004)

Een nieuwsbrief over militair erfgoed in de regio Amsterdam.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/>

Deze nieuwsbrief is, met meer verwijzingen en illustraties, ook te vinden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/nieuwsbrief/>
Daar is ook informatie te vinden over deze nieuwsbrieven, het aanmelden en het archief.

Heb jij informatie die via deze nieuwsbrief aan geïnteresseerden gezonden kan worden? Stuur de informatie dan aan <e-mail adres vervangen door formulier>.

Inhoud

In deze nieuwsbrief:

• Voorwoord
• Personeelswisseling Projectbureau
• Vredesgarnizoenen
• Verslag Gidsen-avond (Hans Baas)
• Forten te koop 2
• Bezoekerscentrum (vervolg)
• Overig

Voorwoord

Tussen twee thema-nummers ook nog een gewone nieuwsbrief.
In deze nieuwsbrief informatie over iemand die het strijdtoneel gaat verlaten. Tevens een stukje over soldaten die in 1913 al ruim op tijd op het potentieel strijdtoneel zaten. En een stukje over de geslaagde gidsen-avond.

De website en deze nieuwsbrief dragen nu ook de naam van Stichting Militair Erfgoed Groot-Amsterdam. Onderaan de nieuwsbrief staat echter dat weergegeven meningen persoonlijk zijn. Dat lijkt wellicht vreemd, maar moet zich nog verder uitkristalliseren. Niet elk artikel kan immers eerst ter goedkeuring aan het bestuur voorgelegd worden. Misschien moet er een duidelijkere scheiding tussen feiten en opinie komen?

Veel leesplezier! En wederom welkom aan de nieuwe abonnees!

Personeelswisseling Projectbureau

Tijdens de evaluatie-vergadering op 3 november over de Stellingmaand maakte Fred Hommers bekend per 1 januari 2005 van de 'Regeling Flexibele Pensioen Uittreding' gebruik te gaan maken.
Voor hen die het nog niet weten: Fred is medewerker (projectleider) van het projectbureau van Stichting Stelling van Amsterdam dat naast hem een administratieve medewerkster telt. Hij is formeel in dienst van de provincie Noord-Holland en bij de stichting gedetacheerd met een werkplek in het kantoor in Wormer.

Na een loopbaan van 42 jaar, waarvan 35 jaar bij de provincie en de afgelopen 7 jaar bij de stichting, heeft hij besloten te stoppen met werken. Niet dat het niet meer leuk was, maar het was wel genoeg. Zeker de afgelopen vier jaar als enig inhoudelijke medewerker en een bestuur 'op afstand'. Bovendien vindt hij het een goede zaak dat er, bij voorkeur snel, vers bloed in het projectbureau komt. En dat zou volgens Fred ook moeten gelden voor het bestuur van de stichting.
Met zijn aansturing is het boek verschenen en is gestart met de Stellingmaand. Maar dat het bezoekerscentrum er nog niet is betreurt hij hevig.

Maar door het aanstaande vertrek van Fred kwam wel de continuïteit van het projectbureau, zelfs van de stichting, in gevaar. De provincie is akkoord gegaan met het aantrekken van een tijdelijke kracht voor in ieder geval een half jaar. Want of en hoe een Erfgoedhuis (zie Nieuwsbrief 164) van de grond komt is voorlopig nog niet duidelijk. Net zo min als het door de provincie in te richten programmabureau voor de uitwerking van het Streekplan Noord-Holland Zuid.
Met Hans Broekmeulen (Broekmeulen's Projectbureau) is overeengekomen dat hij voor twee dagen in de week Fred zal opvolgen. Hans heeft de afgelopen twee jaar als externe kracht de organisatie van de Stellingmaand verzorgd. Gezien de Stellingmaand ervaringen kijkt ondergetekende persoonlijk met plezier uit naar de samenwerking met Hans.

Op 17 december zal een afscheidsreceptie voor Fred gehouden worden. Daarop vooruit lopend wil ik wel iets kwijt over Fred.
De samenwerking tussen de stichting enerzijds en Jurgen en mijzelf anderzijds is in 1998 uiterst slecht begonnen. In 2000 heeft Fred, kort na zijn aantreden als projectleider, de dialoog weer op gang gekregen en langzaam is het vertrouwen teruggekeerd.
Ondanks een verschil in betrokkenheid en nodige scepsis van derden hebben Fred en ondergetekende een goede samenwerking opgebouwd. Na een strenge toespraak mijnerzijds is de communicatie sterk verbeterd en zeker het afgelopen half jaar zijn er diverse items in deze nieuwsbrieven door of met Fred geschreven. Daardoor is de zichtbaarheid van de stichting verbeterd en volgens mij ook de waardering. Verder hielden we elkaar op de hoogte en dat heeft - op zijn minst - de nodige verwarring en dubbel werk voorkomen.

Wat Fred na 1 januari als hobby zal gaan doen is zelfs voor hem nog onbekend. Misschien wordt hij gids op een van de forten?

<http://www.stelling-van-amsterdam.nl/>
<http://www.broekmeulen.org/>

Vredesgarnizoenen

In een overzicht van Vredesgarnizoenen, uitgegeven door het Legermuseum, stonden een aantal plaatsnamen genoemd waar het 2e Bataljon Vestingartillerie van het 2e Regiment Vestingartillerie in vredestijd (1913-1922) gelegerd was. Deze plaatsnamen konden echter alleen maar duiden op forten want een kazerne Zuidwijkermeer is er nooit geweest. Ook is deze vermelding in de 'Naamlijst voor den Telefoondienst 1915' bekend: "Bureel v.d. Comandant v.h. IIe Bat. 2e Reg. Vesting-Art., Fort Aagtensdijk"
<http://www.de-wit.net/bronnen/tel1915/>

Het betrof zes forten in het Westfront aan weerszijden van het Noordzeekanaal: van Fort aan de St. Aagtendijk tot en met Fort bij Penningsveer. Het was 'alleen' niet duidelijk wat die legering in de praktijk betekent heeft.
Kort geleden gaf Kees Bruins me een kopie van een brief die hij in het archief van de gemeente Assendelft had gevonden. De brief is gedateerd op 25 juli 1913 (ingekomen 1 augustus) en de tekst ervan luidt:

---
Aan de Heer Burgemeester
te Assendelft

Ik heb de eer U Edelachtbare te berichten, dat vanaf 1 juli het Fort Zuidwijkermeer door troepen bezet is en het bevolkingsregister door mij zal worden aangehouden.

De Majoor enz
b.a. De Kapitein
(get.) O. Witsen(...onleesbaar)
---

Daaruit kan alleen geconcludeerd worden dat de volledige bezetting van het Fort Zuidwijkermeer, 170 man, in het fort was gelegerd. De spanningen in Europa liepen immers al op en/of er was te weinig huisvesting in kazernes mogelijk. Gezien het overzicht van de Vredesgarnizoenen is het veilig en logisch om aan te nemen dat ook de andere vijf forten bemand waren.
Het algemene publiek denkt vaak dat de forten permanent bewoond waren, de meer geïnteresseerden denken vaak dat ze alleen van 1914-1916 bewoond waren - afgezien van gevangenis gebruik. Nu is met grote zekerheid komen vast te staan dat er al een jaar eerder troepen in een aantal forten zaten, in het Westfront achter IJmuiden.

<https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/extra/garnizoenen/>

Verslag Gidsen-avond

Door Hans Baas. Foto's: René Ros en Co Wies†.

Afgelopen zaterdag werd dus de in deze nieuwsbrief aangekondigde “gidsenavond” gehouden en daarmee is dus het eerste wapenfeit van de jonge Stichting Mega geschied.
Gidsen van de forten Edam, Spijkerboor, Aalsmeer, Nigtevecht, Ossenmarkt en Pampus hadden zich aangemeld. Fort bij Spijkerboor was met vijf personen het best vertegenwoordigd, maar dat is dan ook vlakbij de locatie van de avond.

Allen waren ruim op tijd aanwezig in het voor ons doel uitermate geschikte Fort bij Marken-Binnen. Voorzien van een keurig als ontvangstruimte ingerichte poterne en trainingslokalen met audiovisuele middelen.

René Ros opende met de uitleg over de bedoeling van deze avond waarna voorzitter Peter Schat begon met zijn met dia's geïllustreerde lezing. Het was de bedoeling om tegelijkertijd vragen te stellen en die waren er genoeg.
Een van de eerste vragen, en misschien wel de hamvraag, was "hoeveel forten zijn er nu eigenlijk?". Dat blijkt toch niet eenvoudig te beantwoorden, het is maar wat er allemaal wordt meegeteld. Moet je gekazematteerde batterijen en kustbatterijen meetellen? Niet gebouwde forten? Tellen de kustforten mee? En zo kan je meerdere variaties bedenken.
Er ontspon zich een discussie over regenwater, welwater en de ontijzeringsinrichtingen. Ook andere leuke wetenswaardigheden kwamen tijdens de lezing naar voren.
<https://www.stelling-amsterdam.nl/stelling/stukken/bewoning/>

Na de lezing van Peter gaf René uitleg over het gebruik van de website en hoe daar diepere informatie uit te halen. Hetgeen met veel belangstelling bekeken en beluisterd werd.
Daarna stond een kennismakingsronde op het programma, maar omdat de aanwezigen elkaar wel kenden hebben we dat achterwege gelaten. Peter gaf een introductie het hoe en waarom van Stichting Mega, gevolgd door vragen en opmerkingen van de aanwezigen.
Daarbij kwam naar voren dat gidsen toch vooral fortenliefhebbers zijn en het jammer vinden dat ze niet eenvoudig een ander fort kunnen bezoeken. Bijvoorbeeld omdat ze tijdens de fortenmaand zelf op "hun" fort gids zijn en dan niet in de gelegenheid zijn om andere opengestelde forten te bezoeken. Peter en René gaan eens bekijken of hier iets aan te doen is, bijvoorbeeld een aparte excursie buiten de normale openstellingen.

Naar aanleiding van vragen over de doelstelling van de Stichting Mega maakte Peter duidelijk dat zij absoluut geen concurrentie van de bestaande Stichting Stelling van Amsterdam is, maar eerder een aanvulling. Wij willen vooral kennis vergaren en deze kennis verspreiden, via onder andere de website, en een vraagbaak zijn voor een ieder de iets van het militaire erfgoed rond Amsterdam wil weten.
Ook de collectie “weesbeton” werd genoemd, en dat wij openstaan voor aanvullingen hierop, ook dit is opgenomen in onze statuten. Het aankopen van bijvoorbeeld Fort aan de Nekkerweg noemde Peter een "natte" droom, maar dat geldt voor meerdere fortofielen !

Hierna werd het formele gedeelte afgesloten en werd Kees De Wildt bedankt voor zijn gastvrijheid op het fort en het gebruik van de apparatuur. Onder het genot van een drankje werd wat nagepraat en in de door René neergelegde boeken en kaarten gebladerd. De provincie zal wel weer wat aanvragen voor het Monumentregister Stelling van Amsterdam ontvangen.

Om 23.00 zijn ook wij richting huis gegaan en konden we terug kijken op een geslaagde avond. De opkomst had iets beter kunnen zijn maar voor de eerste keer zijn we niet ontevreden. Zeker voor herhaling vatbaar en via een gids werden ons al gastvrijheid op een ander fort aangeboden!

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/marken-binnen/>
<http://www.rboc-fmb.nl/>
<http://www.stichting-mega.nl/>

Forten te koop 2

De vorige nieuwsbrief had de wereldwijde primeur over de verkoop van Fort aan de Nekkerweg en Kustbatterij bij Diemerdam. Het leidde zelfs tot een artikel 'Dromen over wonen in een echt fort in Beemster' in het Noordhollands Dagblad
<http://www.hdc-i.nl/a.php?/Pagina/0,7106,15-1-1--2265574-1322-723605-,00>

Volgens bronnen struikelen diverse organisaties over elkaar heen om het Fort aan de Nekkerweg te verwerven. Maar dat zal niemand verbazen.
De woning van het fort en dat terrein is niet te koop want al eigendom van een particulier. De toegangsweg loopt over dat terrein (recht van overpad) maar als je echt wilt is er ook vanaf de Volgerweg een toegang te maken.

Vanwege de actualiteit staat er tijdelijk op de website een filmpje (7,2 Mb) uit 2002 dat TV Noord-Holland maakte van een bezoek van mij aan het Fort aan de Nekkerweg.

<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/nekkerweg/>
<https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/diemerdam/>

Bezoekerscentrum (B-watch)

Voorlopig in elke nieuwsbrief een stukje over het bezoekerscentrum. Ook als er niets te melden is...

De door Stichting Stelling van Amsterdam in maart toegezegde enquete onder fort-eigenaren heeft de laagste prioriteit gehad en is niet uitgevoerd.

Je kan het hele voorstel lezen of downloaden op:
<https://www.stelling-amsterdam.nl/diversen/bezoekerscentrum/>

Overig

- Het Fort bij Edam schijnt van een nieuwe dakbedekking te worden voorzien. Er is ook sprake van schilderen en metselen. Het fort mocht ik laatst niet op en van de vrijwilligers ontvang ik geen nieuws.

- In het Museum Kennemerland te Beverwijk is tot en met 29 mei 2005 een tentoonstelling over de Linie van Beverwijk. <http://www.museumkennemerland.nl/> (JB)

Met nieuwsberichten gesignaleerd door Jaap Brakenhoff (JB).