|
InhoudIn deze nieuwsbrief:
Hierboven staat achter de artikelen, indien van toepassing, welke gemeente het betreft.
|
InleidingBeste lezer, Traditioneel is deze nieuwsbrief een extra 'dik' zomer-nummer met een heleboel interessante artikelen. Deze laatste nieuwsbrief in een serie van 25 en het aanmelden van de 600ste abonnee is voor uw redacteur een mooie gelegenheid om van een (welverdiende?) vakantie te gaan genieten. De volgende nieuwsbrief zal waarschijnlijk op 22 augustus gaan verschijnen en gaan over de Pruisische aanval op Amsterdam in september 1787. Na de vakantie hopelijk ook meer nieuws over de Stellingmaand waarmee de nieuwe, onervaren organisatie zeer laat is begonnen. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, was ik al vrijwel nooit bij de teksten betrokken. Maar dit jaar wil men blijkbaar ook geen foto's van me gebruiken en ontneemt me een soort onkostenvergoeding. Het gaat wat ver om alle elf artikelen van deze nieuwsbrief beknopt in te leiden, daarom wordt dat deze keer achterwege gelaten. Je mond valt open bij de Duitse foto's. Ook de artikelen over Berlijn, de kleedhokjes bij Veldhuis en fort-zoekt-fortwachters hebben het 'wow'-effect en zijn anders goed voor een glimlach en leuk om te weten. Veel leesplezier! Reageren op deze nieuwsbrief kan op het Stelling Forum: https://forum.stelling-amsterdam.nl/ René Ros
|
Duitse foto's van de forten
De foto's zijn, zo staat op de laatste pagina geschreven, van 15 juni tot 20 september 1940 gemaakt. En wel door een onbekende Duitse militair die door Nederland, Belgie en Frankrijk (Parijs) langs de verdedigingswerken trok. Tijdens een bezoek aan dhr. Vroom (zie foto links) heb ik het album mogen bekijken en de forten kunnen determineren. IJssellinie, Grebbelinie, Nieuwe Hollandse Waterlinie, Stelling van Amsterdam, Rotterdam enz. komen er in keurige marsvolgorde in voor. We vermoeden dat de maker een Duitse genie-officier is die regelmatig op de foto's voorkomt. Uit de foto's en de systematische indeling spreekt een technische interesse. Wellicht was deze militair betrokken bij het opstellen van het boekwerk 'Denkschrift über die niederländische Landesbefestigung', gepubliceerd in 1941? In tegenstelling tot het fotoalbum staan daarin weinig personen op de foto's, behalve soms ook twee gewone soldaten. Maar op bladzijde 214 staat een officier met eenzelfde postuur op een foto. Van een aantal forten komen foto's in beide boekwerken voor, maar niet dezelfde foto's. Opvallend is dat in het fotoalbum, net als in het Denkschrift, categorieen van bouwwerken voorkomen: foto's van bijvoorbeeld groepschuilplaatsen staan bij elkaar. Fotoalbum Historisch 1940: <https://www.stelling-amsterdam.nl/algemeen/fotoalbum/historie1940/> (NIEUW!)
|
Burgerinitiatief MEGA valt goed in DuitslandDoor Peter Schat, voorzitter Stichting Mega. Dertig jaar na het verschijnen van 'Verschanste schoonheid'* zijn er mensen, die er niet over uit kunnen dat je een boek een dergelijke titel meegeeft. Ligt Noortje de Roy van Zuidewijn dan onder vuur over het boek dat ze wijdde aan overblijfselen van verdedigingswerken? Nee, daar gaat het niet om. De mensen in de eerste zin weten de woordspeling in de titel op waarde te schatten. Het gaat echter niet om landgenoten van ons, maar om onze oosterburen, die mismoedig constateren dat een boek met zo’n titel in Duitsland erg problematisch ligt.
Wat ook positief was, was de waardering die presidente Andrea Thiessen van de Deutsche Gesellschaft für Festungsforschung in haar samenvatting van de voordrachten toonde voor het ‘burgerinitiatief’ dat MEGA in feite is. Immers, het gros van de referenten was beroepsmatig of wetenschappelijk bij verdedigingswerken betrokken, zodat het liefhebbersaspect dat MEGA drijft in het oog sprong. Dat het werk van een club als MEGA het draagvlak voor het behoud van militair erfgoed vergroot, viel de Duitse toehoorders dan ook erg op.
* later heruitgegeven als Neerlands Veste. Stichting Mega: <http://www.stichting-mega.nl/>
|
Conradstraat
Een gesprek met een voormalige medewerker van het Rijkskledingmagazijn, in de voormalige dienstwoning, leverde enige recente informatie en foto's op. Oudere informatie kwam uit het Noordhollands Archief: uit vijf dossiers in twee archieven. Dus dat werd meerdere avonden puzzelen met de aantekeningen, bouwtekeningen en foto's. Uit oktober 1919 komt de passage "Tijdens de mobilisatie is een voorraad militaire kleding en uitrusting verkregen, waarvan een groot gedeelte moet worden opgelegd als reservevoorraad" die blijkbaar de kiem voor de magazijnen aan de Conradstraat vormt. En uit de stukken blijkt ook dat in 1919 het Mobilisatie Centrum Amsterdam is gebouwd en in 1920-1922 de twee van de vier gebouwen van het kledingmagazijn.
En zo kon onverwachts een verband aangetoond worden tussen gebouwen. En een grotere historische waarde aan de nog aanwezige vier gebouwen op het Hembrugterrein. Magazijnen Conradstraat: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/adam-conrad/>
|
Militair zwembad bij VeldhuisDe Bad- en Zweminrichting "Hoofddorp"/Dr. Nanningabad in de Geniedijk Haarlemmermeer was een civiel hergebruik van een zwembad dat tijdens de mobilisatie 1914-1919 voor de soldaten was ingericht. Beetje uitgebaggerd, laagje zand op de bodem; zo ging dat met buitenzwembaden in die tijd. Nu noemen we het 'in de sloot zwemmen' en zijn we er vies van. Via via kwam de Heemskring nr. 37 van de Historische Kring Heemskerk boven water, met een artikel over de zwemgelegenheden in het Heemskerk van voor de binnenbaden. Een van die zwemgelegenheden bleek ook uit de mobilisatie te zijn voortgekomen. Deze lag in het inundatiekanaal langs de St. Aagtendijk, vlakbij het Fort bij Veldhuis. In 1925 vroegen enkele Heemskerkers aan Domeinen een gebruiksconcessie die ze op 6 januari 1926 kregen. Pas in augustus 1930 werd daadwerkelijk de Heemskerksche Zwemclub opgericht.
Maar het zwemmen was populair en beide zwemclubs floreerden. Aan de Vuurlijn vonden in 1933 nog uitbreidingen plaats. Maar op 21 juli 1944 verzocht de zwemclub kwijtschelding van de huur. De zwemgelegenheid was namelijk door de Duitse bezetter gesloopt en het gebied stond onder water. Na de oorlog werd de zwemgelegenheid niet meer hersteld maar nog wel door kinderen uit de buurt gebruikt. Het terrein van deze eigenaardige voorziening aan de St. Aagtendijk is nu van de grazers. Het artikel repte niet over overblijfselen maar Google Earth verried al dat er nog wat beton ligt. En inderdaad, de betonvloeren van de kleedhokjes liggen er nog... St. Aagtendijk: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/st-aagtendijk-linie/> (AANGEPAST)
|
Luchtmacht magazijnen Weesp en HoofddorpMet dank aan Rene Dolfsma.
Om te beginnen waren enkele Luchtmacht-scholen heel kort in Kamp De Roskam gevestigd en om raadselachtige reden vertrokken. Vanaf oktober 1952 vestigde de Luchtmacht drie scholen, met legering van personeel en scholieren, in het kamp: Magazijndienstschool, Brandweerschool (beide van Kop van Deelen) en de Kantoordienstschool (van Nijmegen). "Gezien de rapporten van de Medische Dienst" verhuizen de scholen in juli 1953 alweer naar Groot Heidekamp bij Vliegbasis Deelen. Een ander complex, "De Magneet", was een voormalige (brom)fietsfabriek en tijdens de Tweede Wereldoorlog een dependance van vliegtuigfabriek Fokker. Na 1945 werd het als magazijn door de gemeente Weesp gekocht om te slopen en woningen te bouwen. Het werd echter tot april 1957 verhuurd aan het Ministerie van Oorlog. Ook in het Fort bij Nigtevecht was materieel van de luchtmacht opgeslagen maar in 1953 werd dat beëindigd. Uit de stukken werd wel duidelijk dat het in gebruik bij de luchtmacht bleef, maar bij de Directie Bewapening en Munitie... Zou het verhaal over de opslag van napalm heel misschien toch kunnen kloppen? Kamp De Roskam: <https://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/weesp-kampderoskam/>
|
Plan voor SpaarndamFoto KLD-toren: Fons Brasser, 1984.
Eigenaar Recreatieschap Spaarnwoude komt in december met een programma van eisen. Daarop vooruitlopend is dit plan aangekondigd: "knap het fort op met speciaal oog voor de tekeningen, schilderingen en graffiti binnenin, herstel de oude [frontgracht van de voorstelling] en wallen eromheen en bouw daar vlak in de buurt zeventig tot tachtig woningen. Die woningen moeten er komen om die grootscheepse renovatie van het vervallen en al jaren leegstaande bouwwerk te bekostigen."
De 'initiatiefgroep Krayenhoff' bestaat uit Jacques Ninaber, architect Jaco Woltjer (huizen bij Fort bij Vijfhuizen) en restauratiearchitect Wil Schagen (Fort bezuiden Spaarndam en Fort aan de Drecht). De gerefereerde projecten geven als over-gerestaureerde forten niet echt aanleiding tot gerustheid. 'Plofhuisjes weg voor woningen' van IJmuider Courant: <http://www.ijmuidercourant.nl/nieuws/regionaal/ijmond/article2047971.ece>
|
Korps Luchtwachtdienst 2
raatbouwtoren Nieuw Loosdrecht Wie kan er uitsluitsel geven of die gebouwen nog bestaan en of hem/haar iets bekend is over een uitkijkpost? Wellicht iemand die er op gediend heeft? Korps Luchtwachtdienst (Amsterdam): <https://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/kld/>
|
550 Signal Unit op Fort bij Spijkerboor 2Met dank aan Rene Dolfsma. Al in 1995 verscheen een boekje 'De geschiedenis van het Fort Spijkerboor' door Kolonel KLu b.d. S.H. Hoogterp. Uit de Defensie-archieven blijkt dat hij in de jaren 1950 betrokken was bij gebruik van het fort door de luchtmacht en werd besmet met het virus...
Zo stonden de radiowagens en antennes grotendeels op het zuidoostelijke deel van het glacis* op 'turf covered' 'new hardstandings'. Gezien de luchtfoto is het mogelijk dat deze verharding nog onder het gras aanwezig is. Andere documenten spreken over het aanstellen van een fortwachter en over het omwaaien van twee straalzendmasten en het plaatsen van een nieuwe in 1956. In 1955 was er meer ruimte nodig voor de straalzender (relaystation) en wilde men in het fort de kamers 21 t.e.m. 23 inrichten voor de apparatuur en dag/nachtverblijven voor het bedienend personeel. * door leken ook wel 'buitenfort' genoemd. Fort bij Spijkerboor: <https://www.stelling-amsterdam.nl/forten/spijkerboor/>
|
Pampus zoekt nieuwe fortwachters
Na bijna elf jaar stoppen de huidige opzichters Nanette Elfring en Eric Creemers (zie foto rechts) van het Fort aan het Pampus ermee. De nieuwe fortwachters zullen worden geselecteerd in een televisieprogramma dat de NCRV gaat uitzenden. Vanaf januari 2008 is de zoektocht naar nieuwe fortwachters te zien op televisie. 'Pampus zoekt nieuwe fortwachters' schrijft RTVNH: <http://www.rtvnh.nl/nieuws/index.asp?newsid=74157>
|
Kustbatterij op het Diemerbuitenveld
Tijdens een sportieve fietstocht (deze keer met camera en mooi weer) over de Diemerzeedijk gegaan. De batterij is toch nog te vinden in een onaangeroerd deel. De sterke indruk bestaat dat langs de waterkant een brede en hogere wal zich onder de begroeiing bevindt. Nu met een hoogspanninglijn erover, een fietsbrug erdoor en de woningen van IJburg in het schootsveld. Posten van Kraijenhoff: <https://www.stelling-amsterdam.nl/bunkers/krayenhoff/>
|
Stelling Forum
Het Stelling Forum is sinds september 2006 beschikbaar er heeft nu 60 gebruikers en ongeveer 550 berichten. Op het Stelling Forum zijn meerdere fora over diverse onderwerpen beschikbaar in de groepen 'Algemeen', 'Geschiedenis en Onderzoek' en 'Beleid en Realisatie'. Als je een idee hebt voor een extra forum dan kan je dat aan de beheerder voorstellen.
Eenmaal geregistreerd kan je inloggen met je eigen naam en wachtwoord. De bediening is redelijk eenvoudig maar er is een F.A.Q.-pagina (frequent asked questions = veel gestelde vragen) beschikbaar indien je hulp nodig hebt: <https://forum.stelling-amsterdam.nl/faq.php> We hopen dat meer personen zich op het Stelling Forum zullen registreren en mee doen in de discussies.
|
OverigOnder dit kopje zullen alleen korte mededelingen over de website, nieuwsbrief en het forum gedaan worden. Overig kort, en meestal actueel, nieuws verschijnt op het Stelling Forum. Door je te registeren bij het forum kan je eenvoudig zien welke onderwerpen zijn geplaatst sinds je vorige bezoek en kan je zelf berichten plaatsen. - Meldingen over militair erfgoed in de media vind je in 'Forten in het Nieuws'. - Een overzicht van de belangrijkste wijzigingen aan de website kan je vinden op: - En weer een bom bij Fliegerhorst Schellingwoude gevonden: <https://forum.stelling-amsterdam.nl/viewtopic.php?t=165> - Meer foto's van de sloop van het Fort bij Velsen: <https://forum.stelling-amsterdam.nl/viewtopic.php?t=72> - Kijk ook eens op 'Openstellingen en excursies' met o.a. veel lezingen in Fort bij Veldhuis: <https://forum.stelling-amsterdam.nl/viewforum.php?f=5> - Fort aan de Nekkerweg wordt het derde, door de provincie ondersteunde, bezoekerscentrum:
|
|
Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Documentatiecentrum Stelling van Amsterdam. De redacteurs en auteurs aanvaarden geen aansprakelijkheid, op welke wijze ontstaan, door het gebruik van de inhoud van de website, nieuwsbrief of andere publicatie, door welke persoon en voor welk doel dan ook. Wij hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden op deze website / nieuwsbrief te achterhalen. Eenieder die meent dat zijn/haar materiaal zonder voorafgaande toestemming hier is gebruikt, verzoeken wij om zich tot ons te wenden. Bij gebruik als bron voor publicaties en andere uitingen is bronvermelding verplicht en tevens wordt deskundige begeleiding, door bijvoorbeeld de redacteur of auteur, aanbevolen. In de nieuwsbrieven weergegeven meningen zijn een deel van een column of strikt persoonlijk tenzij expliciet anders is aangegeven. 'Majoor Van Hall' en 'Soldaat Troelstra' zijn fictieve militairen uit het verleden die dienen als pseudoniemen voor verschillende personen. Activiteiten zoals rondleidingen worden mogelijk door andere partijen georganiseerd en de verantwoordelijkheid voor inhoud, uitvoering e.d. ligt geheel bij de betreffende partij. De inhoud van een nieuwsbrief wordt na publicatie niet meer gewijzigd en kan later onjuist zijn gebleken of niet meer van toepassing zijn. De auteursrechten berusten bij René G.A. Ros tenzij anders is aangegeven. |
Nieuwsbrief 274
De heer J.H. (Joop) Vroom uit Enschede zag onlangs de website Forten Info en dacht geheel terecht dat de maker ervan wel geïnteresseerd zou zijn in een fotoalbum dat hij bezit. Hij verzamelt namelijk oude foto's van Nederland en kocht 15 tot 20 jaar geleden een album met ongeveer 300 foto's op een Duitse rommelmarkt...
Joop Vroom houdt er ook niet van om zaken voor zichzelf te houden en werkt graag mee aan publicatie van de foto's. Omdat het heel veel foto's zijn, wordt het vooralsnog beperkt tot de 24 foto's over de Stelling van Amsterdam. Nodeloos te zeggen dat dit unieke, nooit eerder gepubliceerde foto's zijn die je gezien moet hebben. Behalve de foto's van geiten op een keelkazemat (Fort bij Vijfhuizen?) en watervliegtuigen bij Schellingwoude, zijn 20 foto's over de Stelling te zien in een nieuw fotoalbum op de website.
Het land worstelt met zijn militaristische verleden en in de stad die symbool staat voor deze strijd, Berlijn, vond op 5 en 6 juni van dit jaar een symposium plaats met de titel ‘Denkmalgerechte Nutzung von Festunganlagen’. MEGA was uitgenodigd om te vertellen wat het in ons land betekent dat een verdedigingswerk werelderfgoedstatus geniet.
Over de Stelling van Amsterdam was Schat niet de enige spreker. Zijn ‘Vortrag’ werd voorafgegaan door een gedegen uiteenzetting over wording, wezen en waarde van deze unieke ‘Grossfestung’ door Julia Seelig uit Heide (zie foto rechts). Twee jaar geleden studeerde de sociaal-geografe af met een 285 A4’tjes tellende scriptie over de Stelling van Amsterdam met als ondertitel ‘historische Bedeutung und heutige besucherorientierte Nutzung einer niederlandischen Grossfestung’. Zij vertelde dat een uitgever interesse toont in haar werk. Als er meer bekend is over wanneer dit boek verschijnt, schenken wij er in deze nieuwsbrief aandacht aan.
Al in maart 2001 was hier bekend dat in de achteraf gelegen Conradstaat te Amsterdam meerdere militaire instanties waren gevestigd. Zoals de nog aanwezige militaire bakkerij -minus schoorsteen- met dienstwoning. De rest is in 1988 na een geruchtmakende kraakperiode en ontruiming gesloopt. Andere instanties waren het Rijkskledingmagazijn (zie foto rechts) en het Mobilisatie Centrum Amsterdam. Maar welke gebouwen hebben bestaan en waartoe ze behoorden bleef onduidelijk.
Een opsomming uit 1929 noemt echter ook andere mobilisatie centra. De "wapenen" waren centraal opgeslagen "in een magazijn van de A.I. (Nieuwe Meer)". Daarnaast worden Halfweg ("Afd.art. der Etappe Directie"), Hembrug ("Algemeen Verdedigingspark", zie foto links) en Schiphol ("Gedeelte depot LSK") genoemd.
In de diepe Defensie-archieven kwam Rene Dolfsma wederom enkele stukken van de Chef Luchtmacht Staf tegen, als aanvulling op een onderwerp dat in deze nieuwsbrieven al aan bod kwam. Namelijk over de Luchtmacht magazijnen en barakken bij Weesp.
Begin 1953 werd het vliegtuigmaterieel overgebracht naar Soestduinen en lagen er mobilisatie- en oorlogsvoorraden (2.175 m2) voor Vliegbasis Schiphol totdat dit in 1956 naar Fort bij Hoofddorp werd overgebracht. Dit fort was daarvoor in gebruik bij de Koninklijke Landmacht en werd geruild voor het Fort bij 't Hemeltje (bij Houten). De landmacht had, blijkt nu, het nog aanwezige gebouw als administratiegebouw gebouwd.
Op 20 juni jl. verscheen op de website van de IJmuider Courant een artikel met de dramatische kop 'Plofhuisjes weg voor woningen'. In de gedrukte krant verscheen het als een langer dubbel-artikel. Een initiatiefgroep openbaart hierin als eerste een plan tot herontwikkeling van het Fort benoorden Spaarndam en het Magazijn Spaarndam. Aan woordvoerder Jacques Ninaber is nog een toelichting gevraagd.
Het principe zal zijn, dat hoe meer het herstel van het fort en de omgeving kost, hoe meer woningen er gebouwd en magazijnen gesloopt moeten worden. Maar gaat het ook hier niet om de samenhang en de (50 m) onderlinge afstand? Net zoals de forten van de Stelling niet bijzonder zijn maar wel de samenhang als cirkel met een (3 km) interval? Wat is de historische- of belevingswaarde van een half magazijncomplex? Als een halve Stelling of een half Paleis op de Dam?
Zie de eerdere artikelen in nieuwsbrieven 267 en 272 voor nadere feiten en overpeinzingen.
Op de 
De in de 
Bron: websites RTVNH, NRCV en Pampus, met dank aan Fred Braaksma.
Toen ik in 1998 begon om langs alle locaties van de Posten van Kraijenhoff te gaan, was de sanering van de Diemerzeedijk net begonnen. Het terrein was afgezet en überhaupt niet goed voor de gezondheid om er rond te struinen. In 2004 was de sanering voltooid en nam ik aan dat de Post nummer 5, de kustbatterij op het Diemerbuitenveld, geheel onder het afval en herinrichting was verdwenen. Volgens een artikel over de posten in het Algemeen Handelsblad van 1 augustus 1959 door J. Belonje, was de borstwering van deze post toen nog wel te herkennen.
Op de aparte website 'Stelling Forum' draait speciale (Nederlandstalige) software waarmee gebruikers zelf berichten kunnen plaatsen en iedereen die kunnen lezen. Zoals aankondigingen over evenementen, maar ook vragen stellen en antwoorden gegeven. Het geeft dus heel veel vrijheid om op digitale wijze met elkaar van gedachte te wisselen, elkaar te ontmoeten enzovoort. Er zijn al leuke contacten gelegd, oude foto's opgedoken en ruzie bijgelegd.
Om berichten te plaatsen moet je wel een geregistreerde gebruiker zijn. Dit is gedaan om ongewenste artikelen (reclame, porno e.d.) door anonieme personen te voorkomen. Er zijn ook drie zogenoemde moderatoren die de geplaatste berichten in de gaten houden en eventueel kunnen ingrijpen. En als geregistreerde gebruiker kan je ook eenvoudig zien welke berichten je al hebt gelezen en de nieuwe berichten sinds je vorige bezoek.